De tegenvallende militaire resultaten in de Turk-Griekse oorlog zorgen voor een politieke crisis in Griekenland. De eerste minister Dimitrios Gounaris overleeft op 11 mei 1922 ternauwernood een vertrouwensstemmingen het Griekse parlement waarbij zijn regering maar één stem op overschot heeft. Het uitstel is van korte duur : daags erna valt de regering dan toch nog.
Dimitrios Gounaris s evenwel geen onervaren politicus. In 1915 was hij al eerste minister geweest. In 1917 voelt hij zich genoodzaakt in ballingschap te gaan omdat hij eerder voorstander is van neutraliteit tijdens de Groote Oorlog. Die ballingschap duurt tot 1920 waarna hij terug op de politieke voorgrond treedt. Het duurt nog tot maart 1921 voor hij eerste minister wordt. Hij staat dan ook achter de Griekse offensief in Turkije. In het begin boeken de Grieken nog successen maar ze worden gestopt voor Ankara in de zomer van 1921. Als het tij keert, zoekt Gounaris steun bij de Britten. Die geven niet thuis en het kost Gounaris zijn kop. In mei 1922 is het nog figuurlijk als hij het premierschap verliest. Maar als de Griekse nederlaag in Turkije volledig is, en er komt een eind aan duizenden jaren Griekse aanwezigheid in Klein-Azië, dan wordt hem samen met andere politieke verantwoordelijken de rekening voorgelegd in de vorm van een proces. Op 28 november 1922 wordt Gounaris gefusilleerd.
De affaire Sacco en Vanzetti verwijst naar een bewogen rechtszaak die als schoolvoorbeeld dient van een gerechtelijke dwaling in de Verenigde Staten. Nicola Sacco en Bartolomeo Vanzetti zijn twee Italianen die in 1908 naar de Verenigde Staten emigreren. Ze leren mekaar kennen in 1917 tijdens een staking. Beiden worden verondersteld sympathieën te hebben voor de anarchisten en aanhangers te zijn van de Italiaanse anarchist Galleani. Die predikt een gewelddadige vorm van anarchisme en is voorstander van geweld en aanslagen om zijn politieke doelen te bereiken.
In 1920 hebben de aanhangers van Galleani al een reeks aanslagen gepleegd en staan deze anarchisten bij de FBI gekend als een gevaarlijke groepering. Op 15 april 1920 wordt een overval gepleegd op twee geldlopers, die de lonen komen brengen van de Slater-Morrill Shoe Company in Braine, Massachussets. De twee geldopers worden daarbij gedood n de autoriteiten verdenken al snel de anarchisten van Galleani. Deze overval en de overval op een andere schoenenwinkel leidt de politie naar een Italiaan die in beide winkels heeft gewerkt, Mario Buda. Via hem komen ze uit bij Sacco en Vanzetti. Buda slaagt er nog in te ontsnappen naar het Italiaanse moederland, maar Sacco en Vanzetti worden gearresteerd. Op het moment van hun arrestatie zijn beiden in het bezit van een wapen klaar voor gebruik.
Op 31 mei 1921 , meer dan een jaar na de dodelijke overval op de twee geldlopers, start het proces tegen Sacco en Vanzetti. Ze hebben jammer genoeg hun reputatie van anarchisten en aanhangers van Galleani tegen zich. Daarenboven is alles wat geassocieerd kan worden met bolsjewisme of aanverwante strekkingen zeer verdacht in de Verenigde Staten. Ondanks de niet overtuigende bewijzen worden beiden op 14 juli 1921 ter dood veroordeeld.
Daarna start een jarenlang juridisch steekspel. Even lijkt het er op dat ze de dans gaan ontspringen als een zekere Celestino Medeiros , opgepakt wegens een bankoverval, zijn betrokkenheid bij de overval en de moorden bekent en eraan toevoegt dat noch Sacco noch Vanzetti betrokken zijn. De schuldbekentenis wordt als ongeloofwaardig afgedaan en zonder gevolg geklasseerd. Voor zijn aandeel in de bankoverval met dodelijke afloop krijgt Medeiros wel de doodstraf. Maar men blijft protesteren tegen het doodvonnis van Sacco en Vanzetti op basis van een te magere bewijsvoering. Het proces wordt ook uitvoerig becommentarieerd in de media en in verscheidene steden worden protestbetogingen gehouden ten gunste van Sacco en Vanzetti. Ook paus Pius XI sluit zich aan bij de pleitbezorgers van Sacco en Vanzetti. Het is echter allemaal tevergeefs. Door een vreemde samenloop van omstandigheden wordt de executie van de drie veroordeelden, Sacco, Vanzetti en Medeiros op dezelfde dag gepland. Op 23 augustus 1927 eindigen ze alledrie op de elektrische stoel.
Het proces van Sacco en Vanzetti wordt tot vandaag beschouwd als het voorbeeld van juridische dwaling in de Verenigde Staten.
De term “arditi” (letterlijk : stoutmoedigen) verwijst naar stoottroepen in het Italiaanse leger die in 1917 zijn opgericht. Ze zijn de tegenhanger van de Duitse Sturmtruppe. Beide korpsen worden tijdens de oorlog ingezet om een snelle doorbraak te forceren in de loopgravenoorlog.
Na de oorlog zijn er heel wat voormalige arditi die d’Annunzio volgen in zijn bezetting van Trieste. De republiek van d’Annunzio wordt beschouwd als de eerste fascistische staat. Lees meer daarover in dit bericht. Maar er zijn ook arditi die niet kiezen voor de zwarthemden. ZIj hebben een speficieke voorkeur voor de linkse partijen. Die partijen, waaronder vooral de communisten, hebben hun eisen op tafel gelegd en kracht bijgezet door stakingen en bezettingen van fabrieken in de jaren 1919 en 1920. Deze periode staat bekend als de “biennio rosso“. Maar na de rode tweejaarse volgt er een zwarte tweejaarse, de “biennio nero“. In 1921 neemt het fascistisch geweld tegen politieke medestanders toe.
Op 22 juni 1921 is er in Rome een bijeenkomst van de ANAI, de Associazione Nazionale degli Arditi d’Italia. Daar komt het tot een discussie tussen veteranen die het fascisme aanhangen en hun tegenstanders. De discussie eindigt met een breuk tussen beide groepen. De antifascistische veteranen van de arditi besluiten hun eigen beweging op te richten. Op 29 juni 1921 wordt onder leiding van onder meer de anarchist Argo Secondari de Arditi del Popolo opgericht. Het symbool van deze nieuwe beweging is een bijl die de roedenbundel of fasces cum securi (symbool van de fascisten) in twee breekt.
De Britten houden een conferentie van 12 maart tot 30 maart 1921 over het Midden-Oosten. De meeste bijeenkomsten worden gehouden in Caïro al zijn er ook belangrijke ontmoetingen in Jeruzalem. Doel van deze conferentie, bij de Britten gekend als “the Cairo Conference“, is de voormalige Arabische provincies van het Ottomaanse rijk een nieuwe indeling en plaats te geven in het Britse gemenebest.
De startpunten van deze conferentie waren het Sykes-Picot verdrag en de Balfour verklaring. Met het Sykes-Picot verdrag hebben Britten en Fransen in 1916 al afspraken gemaakt over de verdeling van het Ottomaanse rijk nadat ze de oorlog zouden winnen. De Balfour verklaring van 1917 verwijst naar de belofte van Arthur Balfour, staatssecretaris van Buitenlandse zaken, aan de Joden om voor hen een thuisland te stichten in het Midden-Oosten.
De hoofdpersonages van deze conferentie zijn Winston Churchill en de Britse officier Thomas Edward Lawrence, beter bekend als “Lawrence of Arabia”. Op de foto hieronder zijn ze samen te zien tijdens de Caïro conferentie. Beide mannen hebben mekaar al eerder ontmoet in 1919, maar dat had toen geen grote indruk gemaakt op Churchill. Maar tussen het verdrag van Versailles en de Caïro conferentie wijzigt Churchill van gedachten. Hij heeft het Colonial Office onder zijn hoede gekregen en heeft zo een onpopulaire oorlog in Mesopotamië (Irak) gekregen waar Britse en Indische soldaten het dagelijks aan de stok krijgen met Arabische rebellen. Om daaruit te geraken, benoemt hij T.E. Lawrence als zijn assistent. Beide mannen stellen een plan op om de voormalige Ottomaanse provincies te verdelen. Palestina wordt in tweeën verdeeld. Het westelijk deel krijgt de naam Palestina en het oostelijk deel wordt Transjordanië. Palestina blijft onder Brits mandaat en Transjordanië en Mesopotamië (het latere Jordanië en Irak) worden toevertrouwd aan de Hasjemieten, koning Hoessein en zijn zonen Faisal en Abdoellah. Faisal wordt koning van Mesopotamië en Abdoellah krijgt Transjordanië toevertrouwd.
We zijn nu honderd jaar verder en het mag duidelijk zijn dat de Britse regeling niet heeft geleid tot stabiliteit in de regio.
Op 1 november 1920 wordt de Ier Kevin Barry, aanhanger van de IRA, door de Britten geëxecuteerd. Dit drijft de spanning tussen Ieren en Britten op, ook al omdat de hongerdood van Terence MacSwiney zo kort geleden is. (lees maar over die hongerstaking op deze pagina).
Kevin Barry sluit zich in 1917 aan bij de Irish Republican Army. Hij is dan nog maar 15 jaar oud. Vanaf 1918 neemt hij deel aan operaties van de IRA. Op 20 september 1920 is hij ook van de parij als de IRA een hinderlaag legt nabij Bolton Street in Dublin voor Britse soldaten die brood komen ophalen in een vrachtwagen. De operatie lijkt eerst vlot te verlopen als de Britten hun wapens neerleggen. Maar dan klinkt er een schot en de IRA aanhangers beginnen daarop verschrikt rond te schieten. Het wapen van Kevin Barry blokkeert tot twee maal toe en hij duikt onder de vrachtwagen. De andere IRA aanhangers slagen erin te ontsnappen maar Kevin wordt door de Britten ontdekt en opgepakt. Bij de hinderlaag sterven drie Britse soldaten.
Bij de ondervraging door de Britse militairen krijgt Barry het zwaar te verduren. Op 20 oktober 1920 verschijnt hij voor de Britse militaire rechtbank. Als hij terug in de gevangeniscel zit, krijgt hij om 8 uur ’s avonds te horen dat hij veroordeeld is tot de doodstraf door de strop. Op 31 oktober krijgt hij drie bezoeken. Bij het laatste bezoek ziet hij zijn moeder, broers en zussen. Op 1 november 1920 wordt Kevin Barry opgehangen in Mountjoy prison in Dublin.
Er is niet lang na zijn dood nog een ballade geschreven over Kevin Barry, dat door meerdere artiesten werd gezongen, waaronder Leonard Cohen en The Dubliners.
In Mountjoy jail one Monday morning High upon the gallows tree, Kevin Barry gave his young life For the cause of liberty. Just a lad of eighteen summers, Still there’s no one can deny, As he walked to death that morning, He proudly held his head on high.
Op 25 oktober 1920 sterft de Ier Terence MacSwiney na een hongerstaking van 74 dagen in de gevangenis van Brixton in Engeland. Hij is de hongerstaking begonnen als protest tegen zijn veroordeling in augustus 1920 voor het bezit van opruiende teksten.
MacSwiney heeft al eerder de aandacht van de Britten getrokken als Iers nationalist. In 1913 is hij de voorzitter van de afdeling van Sinn Fein in Cork. In 1916 wordt hij gearresteerd voor zijn betrokkenheid bij de paasopstand in Ierland. In 1917 wordt hij weer vrijgelaten en enkele maanden later weer gearresteerd. Hij gaat in hongerstaking en wordt vrijgelaten. In 1920 neemt hij deel aan de verkiezingen en hij wordt burgemeester van Cork tot aan zijn arrestatie op 12 augustus. Door zijn hongerstaking trekt hij veel internationale aandacht en het protest leidt tot druk op de Britse regering.
Na zijn dood komen 30.000 mensen zijn opgebaarde lichaam begroeten in de kathedraal van Saint-George in Southwark (Londen). De lijkkist wordt naar Cork gebracht waar de begrafenis op 31 oktober 1920 grote massa’s op de been brengt.
In Italië vindt er een conferentie plaats te San Remo vanaf 19 tot 26 april1920. Het is de bedoeling om het Ottomaanse rijk op te delen. Meer bepaald het Midden-Oosten wordt opgedeeld en verschillende mandaten van bestuur toegekend aan Frankrijk en Groot-Brittannië. De vier permanente leden van de Volkenbond , Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Japan vormen de Hoogste Raad van de Geallieerde Machten. De Verenigde Staten zijn als waarnemer aanwezig.
De geallieerden mogen zelf bepalen hoe het veroverde gebied van het Ottomaanse Rijk naar hun eigen behoeften wordt opgedeeld in nieuwe staten. Officieel moet er nog goedkeuring worden verkregen door de Algemene Vergadering van de Volkenbond.
De San Remo Resolutie, waarin de besluiten van de Grootmachten worden samengevat, is eigenlijk niet meer dan een gedeelte van de notulen van de vergadering van 25 april 1920.
Groot-Brittannië krijgt het mandaat over Mesopotamië (het huidige Irak) en het mandaatgebied Palestina (dat zowel het gebied ten westen van de Jordaan, waarin het huidige Palestina en Israël liggen, als het gebied ten oosten van de Jordaan, het huidige Jordanië, omvat). Groot-Brittannië is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Balfour-verklaring van 1917, waar de Britten beloofd hebben een Joodse staat op te richten. (lees meer daarover op deze bladzijde)
Frankrijk krijgt het mandaat over mandaatgebied Syrië (het huidige Syrië en Libanon). De Fransen sluiten ook een akkoord met de Britten voor een deelname van 25% in de aandelen van Turkish Petroleum Company. Dat leidt tot de oprichting in 1923 van de Compagnie française des pétroles, voorgangen van de groep Total.
Er worden vooralsnog geen grenzen van de mandaatgebieden vastgelegd. De beslissingen van de Conferentie van San Remo worden door de Volkenbond bevestigd op 24 juli 1922.
Aleksandr Koltsjak is een Russisch marineofficier met een indrukwekkende staat van verdiensten. Voor de oorlog is hij commandant van de Zwarte Zee-vloot. In 1916 is hij op 42-jarige leeftijd de jongste vice-admiraal. Na de februarirevolutie (1917) verlaat hij Rusland. Hij keert terug na de oktoberrevolutie en wordt leider van de Voorlopige Regering van Autonoom Siberië. Aanvankelijk boekt Koltsjak belangrijke successen en dringt hij door tot Omsk en Kazan bij de Wolga.
In april 1919 lijdt hij bij Samara een nederlaag tegen de Roden mede te wijten aan de veel te lange bevoorradingslijnen, onvoldoende gekwalificeerde officieren, moreel verval onder zijn troepen. In de zomer van 1919 stoot de Rode maarschalk Toechatsjevski door de Oeral en na het verlies van Omsk op 14 november 1919 trekken Koltsjaks troepen zich door Siberië heen terug naar het verre Oosten. Koltsjak en zijn gevolg verlaten de stad met de trein. Op 13 december komt de trein aan in Marinsk. Daar dwingt het Tsjechische Legioen en de Fransen onder leiding van generaal Maurice Janin de trein van Koltsjak op een zijspoor. Op dat tragere spoor strandt de trein van Koltsjak in de nabijheid van Irkoetsk. Einde 1919 breekt er muiterij uit onder de Russische soldaten en een deel schaart zich achter de rode vlag.
Op 5 januari 1920 doet de Franse generaal Janin Koltsjak het voorstel om ontslag te nemen in ruil voor een veilige aftoch. Op 6 januari 1920 wordt Koltsjak gedwongen ontslag te nemen als aanvoerder van de witte legers en zijn macht over te dragen aan generaal Denikin. De trein van Koltsjak sukkelt verder tot in het centrum van Irkoetsk. Daar wordt hij op 15 januari 1920 door Tsjechische soldaten op vraag van de Franse generaal Janin gearresteerd en overgedragen aan de socialistische muiters. Vanaf 21 januari tot 6 februari 1920 wordt hij ondervraagd. Dan volgt een terdoodveroordeling en tot slot de executie. Generaal Kappel wil met de soldaten die hem resten admiraal Koltsjak nog redden en rukt op richting Irkoetsk. Kappel lijdt echter aan tyfus en sterft onderweg. Zijn adjudant Wojciechowski zet de opmars verder maar komt te laat om de admiraal te redden. Dan begint de definitieve terugtocht van de witte legers gekend onder de naam “grote Siberische Ijsmars”.
De laatste foto van admiraal Koltsjak staat hieronder.
Voor de overwinningsparade op de Champs-Élysées op 14 juli 1919 wordt de piloten gevraagd om te voet te marcheren, net zoals de infanteristen. De piloten beschouwen dit als een zwaar affront en een klein groepje besluit dit affront te beantwoorden door een vlucht onder de Arc de Triomphe. De piloot die wordt uitverkoren, is Jean Navarre, die 12 overwinningen heeft behaald en die tot de azen onder de piloten wordt gerekend. Maar Navarre sterft op 10 juli 1919 tijdens een trainingsvlucht.
De tweede keuze valt op Charles Godefroy. Die is vanaf 1914 soldaat geweest en is in 1917 overgestapt naar de luchtmacht. Met zijn vriend journalist Jacques Mortane bestudeert hij meermaals de Arc de Triomphe. Om het project geheim te houden, traint hij met een brug aan de Petit-Rhône, tussen Arles en Fourques. Mortane neemt zich voor de gebeurtenis te filmen. Men stelt de spectaculaire vlucht uit tot na de parade van 14 juli.
Op 7 augustus 1919 om 7u20, drie weken na de overwinningsparade, stijgt Chrales Godefroy op van het vliegveld van Villacoublay in zijn Nieuport 11. Hij cirkelt twee maal rond de Arc de Triomphe alvorens met grote snelheid te dalen en er onderdoor te vliegen. Veel marge heeft Godefroy niet. De hoogte van het gewelf van de Arc is 29,19 meter. Hij vliegt vlak over een tram tot grote schrik van de passagiers. Een half uur na het opstijgen is Godefroy terug op het vliegveld.
Fotografen en cineasten, verwittigd door Jacques Mortane, zijn aanwezig. Er worden foto’s en films gemaakt van de vlucht. De autoriteiten komen snel achter de naam van de piloot maar Godefroy komt ervan af met een verwittiging. Het is ook zijn laatste vlucht. Hij wijdt zich daarna aan zijn familie en zijn wijnhandel in Aubervilliers. Hij blijft lange tijd de enige piloot die erin geslaagd is om onder de Arc de Triomphe te vliegen. Pas op 18 oktober 1981 zal Alain Marchand er ook in slagen.
De Groote Oorlog is de eerste geïndustrialiseerde oorlog. De wapens krijgen hoe langer hoe meer vernietigingskracht. Maar ondanks dat, slagen sommige zwaargewonde soldaten erin hun verwondingen te overleven, ten koste van een leven met zware verminkingen. Een speciale groep van die verminkte soldaten, zijn de soldaten waarvan het gezicht onherkenbaar is vervormd. De Fransen noemen deze gewonde soldaten met het verminkte gelaat de “gueules cassées” of “gebroken smoelen”.
De plastische chirurgie staat nog in haar kinderschoenen en dus is het behelpen als men deze verminkte soldaten terug een nieuw leven wil geven. De eerste chirurgie is in feite geen chirurgie, maar wel het vervaardigen van maskers om de verminkingen te verbergen. Eén van die beeldende kunstenaars is de Amerikaanse Anna Coleman Ladd. In 1917 opent ze een atelier in Parijs waar ze maskers maakt voor de soldaten. Dit masker maakt ze met behulp van plaaster waarbij ze achteraf de ontbrekende delen moet bijwerken op basis van foto’s van de soldaat van voor ze zwaargewond werden. Een masker maken duurt weken vooraleer de soldaat het kan passen. En daarna moet het masker nog worden bijgeschilderd om te passe bij de echte huidskleur. Tegen einde 1919 heeft de atelier 185 maskers geproduceerd. Haar werk en toewijding leveren Anna Coleman Ladd het Légion d’Honneur op.
Martinus Evers 