herschikking van de politieke macht in Turkije

Nu het Ottomaanse rijk vervangen is door Turkije, is hebt moment rijp om de politieke macht te herschikken. En Mustafa Kemal laat er dan ook geen gras over groeien. Op 3 maart 1924 schaft de Turkse nationale raad het kalifaat af na een periode van 407 jaar. Er wordt vastgelegd dat 15 maart de datum is waarop de kalief  Abdulmejid II en zijn harem worden weggevoerd uit Istanbul. Abdulmejid is de neef van de laatste Ottomaanse sultan Mehmed VI, en hij was religieuze leider van de islam na zijn verkiezing tot kalief op 19 November 1923

Twee dagen nadat Turkije het kalifaat heeft afgeschaft, wordt Hussein bin Ali, koning van Hejaz (nu Saoedi-Arabië) en sharif van Mekka uitgeroepen tot kalief van alle moslims door moslimleiders in Mesopotamië (nu Irak) en Transjordanië (nu Jordanië). De respons in de islamitische wereld is eerder afwijzend.

De eerste regering van Turkije wordt gereorganiseerd als premier Ismet Pasha op verzoek van president Mustapha Kemal een nieuwe ministerraad vormt. Ismet vervangt vier leden van zijn kabinet en schakelt het Ministerie van Sharia en Stichtingen en het Ministerie van de Generale Staf uit, terwijl hij het Ministerie van Economische Zaken opsplitst in het nieuwe Ministerie van Handel en het Ministerie van Landbouw.

Turkije laat duidelijk zien wie de overwinnaar is in de Grieks-Turkse oorlog van 1919-1922. Terwijl de teugels strak worden gehouden in Turkije, rommelt het in Griekenland. Georgios Kafantaris wordt op 8 maart 1924 door het Griekse leger gedwongen af te treden als premier van Griekenland, samen met zijn kabinet, minder dan een maand nadat hij Eleftherios Venizelos is opgevolgd, omdat hij niet ingaat op de oproep van het leger tot afschaffing van de monarchie ten gunste van een republiek te onderschrijven. Kafantaris is voorstander van een referendum over de toekomst van de monarchie voorgesteld, terwijl het leger om onmiddellijke verandering vraagt.

bron : https://en.wikipedia.org/wiki/March_1924

Republiek Turkije

Op 2 oktober 1923 ontruimen de Britten, Fransen en Italianen Istanbul (voorheen gekend als Constantinopel). Op 6 oktober trekt het Derde Korps van de Turkse Landmacht, onder leiding van generaal Şükrü Naili Gökberk, Istanbul binnen en beëindigt zo bijna vijf jaar buitenlandse bezetting. De verjaardag van de intrede van Gökberk wordt nu jaarlijks in Turkije gevierd als “Istanbul Bevrijdingsdag” (Istanbul’un Kurtuluşu). Op 13 oktober wordt Ankara de hoofdstad. Op 29 oktober 1923 wordt de Republiek Turkije (Türkiye Cumhuriyeti) uitgeroepen bij stemming door de Grote Nationale Vergadering van Turkije, met Ankara als nieuwe hoofdstad, waarmee formeel een einde komtaan het Ottomaanse Rijk. Hoewel het Sultanaat definitief wordt afgeschaft, blijft het ambt van de kalief als religieus leider van de islam tijdelijk behouden.

Verdrag van Lausanne ondertekend

Op 24 juli 1923 wordt in Lausanne een vredesverdrag ondertekend na onderhandelingen die in november 1922 zijn gestart. De voornaamste onderhandelaren zijn Eleftherios Venizelos namens Griekenland, George Curzon namens Groot-Brittannië en Ismet ‘Pasja’ Inönü namens Turkije.

Het verdrag vervangt het voor Turkije veel ongunstigere Verdrag van Sèvres van 1920, dat door de Turkse nationalisten niet geaccepteerd is. Het betekent ook de erkenning van de Turkse regering van Mustafa Kemal, die later bekend zal worden onder de naam Kemal Atatürk.

Het verdrag van Lausanne legt de huidige grenzen van Turkije vast. In vergelijking met het verdrag van Sèvres wint Turkije gebieden van het Ottomaanse rijk die in 1920 aan geallieerde naties zijn toegewezen. In de afbeelding hieronder is duidelijk te zien welke gebieden Turkije erbij krijgt ten nadele van welke geallieerde natie.

Daarnaast wordt er ook een volksverhuizing officieel erkend. Het verdrag betreffende de uitwisseling van Griekse en Turkse bevolkingsgroepen is een overeenkomst tussen de Griekse en Turkse regeringen ondertekend door hun vertegenwoordigers in Lausanne op 30 januari 1923, in de nasleep van de Grieks-Turkse oorlog van 1919-1922. De overeenkomst voorziet in de gelijktijdige verdrijving van orthodoxe christenen uit Turkije naar Griekenland en van moslims uit Griekenland naar Turkije. Bij deze onvrijwillige bevolkingsoverdrachten zijn ongeveer twee miljoen mensen betrokken, ongeveer 1,5 miljoen Anatolische Grieken en 500.000 moslims in Griekenland. Hiermee wordt het einde van de Griekse aanwezigheid bezegeld in de stad İzmir (Smyrna) en de rest van de Ionische kust en Klein-Azië.

Bron : https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrede_van_Lausanne_(1923)

Akkoord over uitwisselen van bevolking

Nu de oorlog tussen Grieken en Turken beëindigd is met een Turkse overwinning, wil men de rust doen weerkeren. En een multiculturele samenleving wordt niet geacht een goede basis te zijn. In een verdrag, apart van het Vredesverdrag van Lausanne, komen Eleftherios Venizelos en Mustafa Kemal op 30 januari 1923 in Lausanne de Conventie inzake de uitwisseling van Griekse en Turkse bevolkingen overeen.
De uitwisseling is in feite een voortzetting van eerdere bevolkingsuitwisselingen gedurende de Eerste Balkanoorlog van 1912 en is gebaseerd op religie, niet op taal. Christenen moeten Turkije verlaten en Moslims moeten uit Griekenland vertrekken.
Ten tijde van de inwerkingtreding van het verdrag op 1 mei 1923 is het grootste gedeelte van de twee miljoen betrokkenen al gevlucht. De overgebleven groepen die daadwerkelijk uitgewisseld worden, zijn 200.000 Grieks-Orthodoxen uit Centraal-Anatolië en de Pontus enerzijds en ongeveer 350.000 Turkse en Griekse moslims uit Kreta en Grieks Macedonië anderzijds.
De Grieken uit het Ionische kustgebied rond Smyrna (Izmir), zo’n 900.000 man, zijn al voor de uitwisseling gevlucht.

Beide landen krijgen in korte tijd te maken met een grote instroom van vluchtelingen die opgevangen moeten worden. Ze krijgen meestal dorpen toegewezen van al dan niet gedwongen gevluchte inwoners, zo vestigden zich veel Griekse moslims uit Kreta in het gebied rond Izmir (Smyrna), terwijl Griekse christenen uit Smyrna huizen verkregen op Kreta.

bron : https://nl.wikipedia.org/wiki/Bevolkingsuitwisseling_tussen_Turkije_en_Griekenland

Grieken verbannen uit Oost-Thracië

Op de conferentie in Lausanne zijn de geallieerden samen met de Turken om het verdrag van Sèvres van 1920 te herschrijven. Veldmaarschalk Mustafa Kemal heeft de Grieks-Turkse oorlog in zijn voordeel beslecht en kan nu de nieuwe militaire situatie omvormen tot een nieuw verdrag. Op 1 december 1922 meldt İsmet İnönü aan de geallieerden dat de Turkse regering de Griekse christenen in Oost-Thracië heeft verbannen en dat ze nog twee weken de tijd hebben om het land te verlaten. De correspondent van de New York Times Edwin James noteert het als volgt in de krant :

Uit de New York Times door EDWIN I. JAMES.
Auteursrecht, 1922 door The New York Times Company.
Speciale kabel naar THE NEW YORK TIMES
LAUSANNE, 1 december. –
Vandaag is hier een zwarte bladzijde uit de moderne geschiedenis geschreven.
Ismet Pasha stond voor de staatslieden van de westerse wereld en gaf toe dat de verbanning van Turks grondgebied
van bijna een miljoen christelijke Grieken, die nog maar een paar jaar geleden twee miljoen waren, was afgekondigd. De Turkse
regering staat vriendelijk nog twee weken toe voor de grote uittocht. De staatslieden van de westelijke machten accepteerden de Turkse uitspraak en gingen op zoek naar manieren om die duizenden Grieken uit de gevarenzone te krijgen voordat ze
het lot zouden ondergaan van 800.000 Armeniërs die in 1910 en 1917 in Anatolië werden afgeslacht .

bronnen

https://en.wikipedia.org/wiki/December_1922

https://www.greek-genocide.net/index.php/bibliography/newspapers/1-dec-1922-turks-proclaim-banishment-edict-to-1-000-000-greeks-new-york-times

het einde van het Ottomaanse rijk

Op 1 november 1922 stemt het parlement in Turkije over het einde van het sultanaat. Daarmee begint de Turkse republiek en eindigt het Ottomaanse rijk, gesticht in 1299. Bovendien zorgt maarschalk Mustafa Kemal er zo ook voor dat hij de enige gesprekspartner wordt voor de geallieerden tijdens de komende vredesonderhandelingen. Als de laatste sultan Mehmet VI op 17 november Constantinopel verlaat (zie foto hieronder) en zo van de politieke scène verdwijnt, wordt de regering in Ankara erkend als de enige vertegenwoordiger van de Turkse staat. En daarmee draagt Constantinopel (het latere Istanbul) ook niet meer de titel van hoofdstad. Die titel verhuist naar Ankara.

De geallieerden moeten dus de verdeling van het Ottomaanse rijk herbekijken zoals het in het verdrag van Sèvres (1920) staat. Daarmee krijgt maarschalk Kemal de beloning van zijn strijd tegen dit verdrag. Maar het einddoel is niet alleen een Turkse staat. Men streeft ook naar een Turks volk met één enkele identiteit op vlak van taal en religie. De tijd van het multiculturele Ottomaanse rijk is definitief gedaan. En dus moet iedereen vertrekken die niet aan de Turkse identiteit beantwoordt.

Dat noteert ook Hans Tröbst, Duitse officier in Turkse dienst in zijn dagboek op 4 en 5 november 1922.

4 november : Grote bekendmaking van Mustafa Kemal Pasja : “Alle christenen kunnen het land verlaten. Dat betekent dus het einde van de oorlog”. – 5 november : Ik was vandaag met Sekerija in de stad om in de bazaar goedkoop zaken aan te kopen, aangezien de meeste christenen van plan zijn te vertrekken en er nu tapijten en allerhande zaken goedkoop worden aangeboden. Natuurlijk was de openbare verkoop verboden. Eerst dacht ik dat de beroepskooplui uit vrees geen zaken te kunnen doen, achter dit verbod zatren. Maar nu komt het uit ! Echt klasse ! Dat noem ik werkelijk : oog om oog tand om tand. Mustafa Kemal Pascha heeft het bevolen. Alle christenen mogen binnen de maand Anatolië verlaten. Wie dan nog daar is, wordt gedeporteerd. Verder is bevolen dat de emigranten alle have en goed zonder compensatie moeten achter laten. Dat wordt aan de terugkerende Turken als schadeherstel gegeven voor de afgebrande huizen en goederen. Dat noem ik een doortastende maatregel. Een paar honderdduizend mensen wordt eenvoudigweg buitengesmeten. Daar ben ik het helemaal mee eens, dat is een gerechtvaardigde straf.

bronnen
https://en.wikipedia.org/wiki/Abolition_of_the_Ottoman_sultanate

https://en.wikipedia.org/wiki/Population_exchange_between_Greece_and_Turkey

Hans Tröbst – Mit den Kemalisten Kreuz und Quer durch Anatolien – (Ein Soldatenleben in 10 Bänden 1910 – 1923) Kindle-editie

wapenstilstand van Mudanya

Op 11 oktober 1922 wordt een wapenstilstand ondertekend in Mudanya
tussen Turkije enerzijds en Groot-Brittannië, Frankrijk en Italië
anderzijds. Op 14 oktober ondertekent Griekenland deze
wapenstilstand eveneens. Daarmee komt er een einde aan de afspraken vastgesteld
in de wapenstilstand van Mudros (30 oktober 1918).
De wapenstilstand van 1918 gaf de geallieerden onder meer het recht de Bosporus
en Constantinopel te bezetten. Mustafa Kemal weet in deze nieuwe wapenstilstand
die rechten af te nemen. Bovendien eist en verkrijgt hij dat Oost-Tracië terug
bij Turkije wordt gevoegd. De Grieken krijgen 15 dagen de tijd om zich terug te
trekken. Deze wapenstilstand wordt gevolgd door het verdrag van Lausanne in 1923.

In Duitsland wordt met interesse gekeken naar deze voormalige bondgenoot uit
de Groote Oorlog die een vernederend verdrag weet om te buigen in een nieuw
verdrag. Vooral de NSDAP wil hier een voorbeeld aan nemen.

bronnen :

https://en.wikipedia.org/wiki/Armistice_of_Mudanya
https://www.ekathimerini.com/culture/209963/ataturk-in-the-nazi-imagination/

In dit gebouw in Mudanya is de wapenstilstand ondertekend.

de Chanak crisis

Nu de Turken Smyrna hebben veroverd en het Griekse leger op de vlucht is, is de vraag wat de volgende stap van veldmaarschalk Mustafa Kemal zal zijn. Als Constantinopel zijn einddoel is, en dat is meer dan waarschijnlijk, dan kan het tot gevechten komen met het Britse leger dat daar gestationeerd is sinds het einde van de Groote Oorlog.

In een interview gepubliceerd op Daily Mail , 15 september 1922, verklaart de leider van de Turkse nationale beweging Mustafa Kemal dat “onze eisen na onze recente overwinning hetzelfde blijven als voorheen. We vragen om Klein-Azië , Thracië tot aan de rivier Maritsa en Constantinopel  … We moeten onze hoofdstad hebben en ik zou in dat geval verplicht zijn om door te marcheren tot in Constantinopel met mijn leger, wat een aangelegenheid van slechts een paar dagen zal zijn. Ik verkies de stad te verkrijgen door middel van onderhandelingen, hoewel ik natuurlijk niet oneindig kan wachten.” Het Britse kabinet komt op dezelfde dag bijeen en besluit dat de Britse troepen hun posities moeten handhaven. De volgende dag, in afwezigheid van minister van Buitenlandse Zaken Lord Curzon , geven bepaalde ministers van het kabinet een communiqué uit waarin ze Turkije bedreigen met een oorlogsverklaring door Groot-Brittannië en de Dominions , op grond van het feit dat Turkije het Verdrag van Sèvres heeft geschonden . Op 18 september, bij zijn terugkeer in Londen, wijst Curzon erop dat dit de premier van Frankrijk , Raymond Poincaré , woedend zal maken, en hij vertrekt naar Parijs om te proberen de zaken glad te strijken. Poincaré heeft echter al de terugtrekking van het Franse detachement bij Chanak (Çanakkale in het Turks) bevolen, maar haalt de Turken over om de neutrale zone te respecteren. Curzon bereikt Parijs op 20 september 1922 en bereikt, na verschillende boze ontmoetingen met Poincaré, overeenstemming over een wapenstilstand met de Turken.  

Maar de Turken zitten ook niet stil. Ernest Hemingway, oorlogscorrespondent voor The Toronto Daily Star is aanwezig bij het volgende incident.

Een andere nacht houdt een torpedobootjager een bootlading Turkse vrouwen tegen die vanuit Klein-Azië aan het oversteken zijn. Bij het zoeken naar wapens blijken alle vrouwen mannen te zijn. Ze zijn allemaal bewapend en blijken later kemalistische officieren te zijn die zijn uitgezonden om de Turkse bevolking in de buitenwijken te organiseren in geval van een aanval op Constantinopel.

In de Britse politiek zijn Lloyd George, Winston Churchill en de conservatieven Lord Birkenhead en Austen Chamberlain pro-Grieks en willen oorlog. Alle andere conservatieven van de coalitie in zijn regering verwerpen oorlog. De positie van Lloyd George als hoofd van de coalitie wordt onhoudbaar. Zijn kabinet is beïnvloed door valse inlichtingen, waaronder de mogelijkheid dat Turkije een militaire overeenkomst kan sluiten met Sovjet-Rusland . Hoewel MI6 meldde dat Turkije en Sovjet-Rusland al uit elkaar dreven, blijft het kabinet bezorgd over een interventie door de Sovjet-marine. Churchill publiceert een pro-oorlogsmanifest dat waarschuwt voor een grootschalig Turks offensief in Europa dat het resultaat van de oorlog ongedaan zal maken. Dit manifest wordt in binnen- en buitenland bekritiseerd en brengt de Britse regering in verlegenheid. Onder meer de premier van Canada is ontstemd omdat hij niet eerst geraadpleegd is over de mogelijkheid van een oorlogsverklaring. En bovendien wil de Brits publieke opinie niets van oorlog weten.

Op 23 september 1922 besluit het Britse kabinet Oost-Thracië aan de Turken te geven, waardoor de Grieken het zonder slag of stoot moeten verlaten. Dit overtuigt Kemal om de opening van wapenstilstandsbesprekingen te accepteren en op 28 september vertelt hij de Britten dat hij zijn troepen heeft bevolen elk incident in Chanak te vermijden. Daarmee is elke oorlogsdreiging geweken.

bron : https://en.wikipedia.org/wiki/Chanak_Crisis

Smyrna gaat deels in vlammen op

Smyrna gaat deels in vlammen op

Op 9 september 1922 is de stad Smyrna overspoeld door de hartstochten die in een decennium van oorlog voeren zijn gewekt. Als de Turkse cavalerie deze ooit welvarendste en meest kosmopolitische stad van het Ottomaanse rijk binnenrijdt, kijkt de christelijke meerderheid van de bevolking in nerveuze afwachting toe. Smyrna is een stad waarin moslims, jode, Armeniërs en Grieks-orthodoxe christenen eeuwenlang min of meer vreedzaam hebben samengeleefd. Maar na bijna tien jaar oorlog zijn de onderlingen etnische verhoudingen in de stad verstoord. Het Ottomaanse rijk is tijdens de Balkanoorlogen van 1912 en 1913 Europese gebieden kwijt geraakt. En nadat het aan de kant van Duitsland heeft gevochten, zijn ook de Arabische gebieden ontnomen door Britten en Fransen. Na de Groote Oorlog is er een drie jaar durend conflict uitgevochten tussen Grieken en Turken, dat gekenmerkt is door talrijke wreedheden jegens moslims en christenen.

In september worden een aantal rekeningen vereffend nu duidelijk is wie de oorlog gewonnen heeft. Vlak nadat het Turkse leger Smyrna heeft veroverd, arresteren soldaten de orthodoxe aartsbisschop Chrysostomos, een uitgesproken voorstander van de Griekse invasie, en dragen hem over aan hun commandant, generaal-majoor Sakalli Nuredin Pasja. De generaal levert Chrysostomos uit aan een Turkse mensenmassa. Een waarnemer, een Franse matroos vertelt :

De massa stortte zich met rauwe kreten op Chrysostomos en sleepte hem door de straat tot bij een kapperszaak, waar Ismael, de Joodse eigenaar, zenuwachtig in de deuropening toekeek. Iemand duwde de kapper opzij, greep een wit laken en knoopte dat om Chrysostomos’ nek. Hij riep :”We gaan hem scheren.”. Ze rukten de prelaat zijn baard uit, staken zijn ogen uit met hun mes, sneden zijn oren , zijn neus en zijn handen af. Niemand kwam tussenbeide. Ze sleepten vervolgens het verminkte lichaam van Chrysostomos naar een nabijgelegen straatje, waar ze hem in een hoek gooiden en lieten creperen. (Volgens andere bronnen eindigde het nog gruwelijker met het vierendelen van Chrysostomos).

De gewelddadige dood van de orthodoxe metropolie van Smyrna is slechts de ouverturen van een golf van geweldsorgieën. In de loop van de volgende twee weken worden naar schatting 30.000 Grieken en Armeniërs afgeslacht. Nog veel meer worden er beroofd, in elkaar geslagen of verkracht door Turkse soldaten, paramilitaire troepen en plaatselijke tienerbendes.

In de namiddag van 13 september 1922 gaan in de Armeense wijk van de stad de eerste huizen in vlammen op. De volgende ochtend staan ook de meeste christelijke wijken van Smyrna in brand. Binnen enkele uren hebben duizenden mannen, vrouwen en kinderen hun toevlucht gezocht aan de kade. Terwijl Turkse troepen de kade afsluiten, proberen veel wanhopige vluchtelingen de geallieerde schepen in de haven te bereiken. ALs het steeds duidelijker wordt dat de geallieerden niet zullen ingrijpen, plegen enkele angstige Grieken zelfmoord door het water in te springen en zicht te verdrinken. Anderen willen zich zwemmend in veiligheid brengen, terwijl ze als een razende een van de geallieerde schepen proberen te bereiken. Kinderen en bejaarden worden onder de voet gelopen door een massa die wanhopig tracht te ontsnappen aan de ondraaglijke hitte van de brandende gebouwen om hen heen. Vee en paarden, die onmogelijk te evacueren zijn, breken hun voorpoten voordat ze in het water worden geduwd om te verdrinken – een tafereel dat wordt vereeuwigd in het korte verhaal “on the Quai at Smyrna”, geschreven door de dan nog onbekende buitenland correspondent van the Toronto Star, Ernest Hemingway.

bron : Robert Gerwarth, de verslagenen, Balans

Bang afwachten temidden van chaos

In september 1922 wachten de christelijke en Armeense burgers van Smyrna bang af op wat komen gaat. De chaos die ze in hun stad zien is een gevolg van de aanval van het opgefriste leger van Mustafa Kemal die op 26 augustus 1922 begonnen is. Vier dagen later stort de Griekse verdediging rond Afyon in. Doordat de Grieken geen nieuwe defensieve positie kunnen innemen, neemt de chaos toe. Angst maakt zich meester van de Griekse soldaten in Centraal-Anatolië. Velen van hen negeren hun orders en trekken zich in paniek terug. De ineenstorting van de militaire discipline tijdens de lange terugtocht naar de kust van westelijk Anatolië manifesteert zich in wilde daden van vergelding tegen de Turkse burgerbevolking. Griekse soldaten maken hele dorpen met de grond gelijk waaronder Uşak, Alaşehir en Manisa. Een katholieke missionaris in de regio merkt daarover op :”De Grieken hebben nu elk recht verspeeld om over Turkse barbarij te spreken.”.

Haastig in elkaar geflanste evacuatieplannen worden in werking gezet als tienduizenden Griekse soldaten zich in ijltempo terugtrekken naar de kust, waar de schepen liggen. De verliezen van het Griekse leger tijdens de campagne in Klein-Azië zijn opgelopen tot 23.000 doden en 50.000 gewonden, naast de 18.000 krijgsgevangenen. Het is de grootste militaire nederlaag in de moderne Griekse geschiedenis.

De soldaten worden weliswaar geëvacueerd, maar dat geldt niet voor de christelijke burgers in Anatolië. In het kielzog van het terugtrekkende Griekse leger komen tienduizenden vluchtelingen uit dorpen in heel West-Anatolië naar Smyrna. Begin september 1922 lijkt de stad op een enorm vluchtelingenkamp, waar duizenden etnische Grieken op straten en in parken kamperen. Hun hoop dat ze tegen Turkse wraakacties zullen worden beschermd, is gebaseerd op de aanwezigheid van geallieerde schepen en soldaten voor de kusten van de stad. Wat ze niet weten, is dat de geallieerden geen enkele intentie hebben militair in te grijpen in het Grieks-Turkse conflict.

De Griekse autoriteiten voelen er ook weinig voor een massale uittocht van christelijke burgers uit West-Anatolië mogelijk te maken. Terwijl de Hoge Commissaris in Smyrna, Aristeidis Stergiadis, op 1 september in een vertrouwelijke verordening alle Griekse bestuurders van de stad verzoekt hun boeltje te pakken en zich voor te bereiden op een evacuatie, verzekert hij de christenen van Smyrna in het openbaar dat ze niets te vrezen hebben. Een van de redenen om zelfs niet een deel van de bevolking van Smyrna te evacueren, is de angst dat de massale komst van verarmde vluchtelingen naar Athene tot een revolutie zou kunnen leiden.

In de ochtend van 8 september 1922 vertrekt Stergiadis op een Brits schip. Smyrna is in de steek gelaten; Zijn christelijke inwoners en vluchtelingen zijn achtergelaten in de hoop dat het oprukkende Turkse leger en de partizanen met hen genade zullen hebben.

bron : Robert Gerwarth, de verslagenen, Balans, 2016

intocht van de Turken in Smyrna (nu Izmir).