Maand: april 2015

door

Lange Max gaat aan de slag in Klerken

De voorbije dagen loste Lange Max al wat proefschoten, maaar op 28 en 29 april 1915 gaat het reusachtige kanon echt aan de slag met de beschieting van Duinkerke, dat ongeveer 40 kilometer verderop ligt.

Deze versie van Lange Max staat bij de Steenstraat in Klerken en is ook bekend onder de naam Pommern-batterij. Het enorme kanon heeft een positie tussen enkele heuvels en is daardoor moeilijk waarneembaar voor de tegenstrever. Toch slagen de Fransen erin het kanon na veelvuldige beschietingen te beschadigen. In augustus 1915 zwijgt deze Lange Max voorgoed, maar op dat ogenblik zijn de Duitsers al enige tijd bezig een nieuwe Lange Max  te installeren op de Leugenboom in Koekelare. Volgens sommigen was de Koekelaarse Lange Max de ‘echte’, maar uiteindelijke is dat een volkse naam, geen officiële.

Het reusachtige kanon in Klerken had een loop die ruim 17 meter lang was en 77 ton woog. Het kon twee soorten granaten afvuren, respectievelijk 400 en 750 kilogram zwaar. Na een aantal schoten was de loop zwaar aangetast en moest die vervangen worden.

Opmerking : de oorlogskalender van het Davidsfonds vermeldt dat de Lange Max Diksmuide beschiet, dat ongeveer 40 kilometer verder ligt. Dit kan niet kloppen, gezien de afstand Klerken – Diksmuide slechts 7 km is. Volgende het artikel op wikipedia waren de Duitsers  in 1915 al bezig met de beschieting van Duinkerke. Alleen spreekt dit artikel van de Predikboombatterij en niet de Pommern-batterij.

Onderstaande foto geeft een goed idee van de grootte van de granaten en het bijbehorende kanon op de achtergrond.

LangeMax

bronnen

oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lange_Max

door

William Henry Dawkins gaat aan land bij Gallipoli

Op 25 april 1915 om half vier ’s ochtends wordt de Australische luitenant William Henry Dawkins wakker en neemt een warm bad. Ondertussen vaart het schip met gedoofde lantaarns naar het noordoosten. Als de zon aan de horizon verschijnt, gooien ze het anker uit; rondom hen schaduwen van omringende schepen, voor het het langgerekte schiereiland Gallipoli. Dan volgen het ontbijt en de voorbereiding voor de ontscheping. Ondertussen beginnen de kanonnen van de oorlogsschepen te bulderen. Dawkins en zijn manschappen stappen eerst over op een torpedojager die hen dichter bij het land brengt. Van de torpedojager stappen ze vervolgens over in grote houten sloepen, door motorboten getrokken.

Golven. Ochtengloren. Luide knallen. Hij ziet de eerste gewonden. Hij ziet kogels van ontploffende granaatkartetsen in vlagen omlaagspuiten en het wateroppervlak doorboeren waarbij honderden fonteintjes ontstaan. Hij ziet het strand dichterbij komen en springt uit de boot. Om 8 uur staan al zijn mannen bij het water opgesteld. Met de bajonetten op hun geweren. Dawkins noteert in zijn dagboek :

We wachten ongeveer een uur op het strand. De generaal en zijn staf komen langs. De eerste lijkt in een uitstekend humeur, wat een goed voorteken is. Niemand weet precies wat er is gebeurd. De rest van onze compagnie gaat aan land. Ik verplaats me met een patrouille zuidwaarts over het strand, op zoek naar water. We vinden een gat met water in de buurt van een Turkse hut, de bezittingen van de bewoners liggen overal verspreid. We trekken over een heuvelrug een diep ravijn in, maar infanteristen achter ons schreeuwen en we moeten keren. IK stuur een groep op pad om een put te boren in hetzelfde ravijn, en og een om een kleine bron bij het strand te herstellen. In het ravijn, in buurt van de hut, komen zwermen kogels neer die te hoog zijn gegaan en hun doel hebben gemist. De infanteristen op de heuvel voor ons roepen almaar koortsachtig dat we beschoten worden. Natuurlijk worden we dat.

bron : Peter Englund, de schoonheid en het verdriet van de oorlog, Spectrum

Gallipoli_Landing-2

door

Rafael de Nogales Mendez maakt de belegering van Van mee

Rafael_de_Nogales_MendezRafael de Nogales Méndez is een Venezolaans avonturier die je vaak vindt waar er oorlog is. Tijdens de Groote Oorlog dient hij in het Ottomaanse leger. Op 25 april 1915 bevindt hij zich aan de rand van de oude Armeense stad Van, die in een van de noordoostelijke provincies van het Ottomaanse rijk ligt, vlakbij Perzië en in noordelijke richting niet meer dan ruim 150 kilometer van de grens met Rusland. In de stad is een opstand gaande. De Nogales maakt deel uit van de troepen die worden ingezet om die te onderdrukken.

De situatie is gecompliceerd. De Armeense opstandelingen hebben het oude ommuurde deel van de stad en de voorstad Aikesdan in handen. De troepen van de Turkse gouverneur beheersen de citadel op de rots boven de stad en de rest van de omliggende bebouwing. En ergens in het noorden bevindt zich een Russische legerkorps, op het moment tegengehouden door de moeilijk doordringbare bergpas bij Kotur Tepe, maar in elk geval in theorie minder dan een dagmars verderop. Aan beide kanten pendelt de stemming tussen hoop en wanhoop, tussen angst en vertrouwen. De christelijke Armeniërs hebben geen keuze; ze weten dat ze moeten volhouden tot het Russisch korps arriveert. En hun islamitische tegenstanders weten dat de strijd gewonnen moet worden voor de Russen zich aan de horizon vertonen en belegeraars en belegerden van plaats wisselen.

Dit verklaart deels de wreedheid van de gevechten. Geen van de partijen maakt gevangenen.(…) De opdracht om Van te onderwerpen is lastig. De Armeniërs verdedigen zich met de wilde, wanhopige moed van hen die weten dat nederlaag en dood synonieme begrippen zijn. Tegelijkertijd zijn veel van de vrijwilligers in De Nogales’ eenheid ongedisciplineerd, onervaren, eigenzinnig en gedeeltelijk volstrekt onbruikbaar in echte gevechten. Tot overmaat van ramp is het oude Van een regelrecht labyrint van bazaars, nauwe steegjes en huizen met lemen muren, even moeilijk te overzien als lastig te doordringen. Het onderwerpen van de stad is daarom in veel opzichten overgelaten aan de Ottomaanse artillerie.

Van_April_1915_cannons_captured_by_the_Armenians

De Nogales staat naast de gouverneur van de provincie, Cevdet Bey, en ziet hoe een dorp nabij Van bestormd wordt. Hij ziet hoe 300 Koerden te paard de vluchtwegen van de Armeniërs afsnijden. Hij ziet hoe de Koerden de overlevenden met een mes afmaken. Plotseling suizen er kogels door de lucht vlak naast De Nogales en de gouverneur. De schoten zijn afkomstig van een paar Armeniërs die op de grote Sint-Pauluskathedraal in het oude Van zijn geklommen. Tot nu toe hebben beide partijen dit oude heiligdom gerespecteerd, maar nu geeft de gouverneur het bevel de kathedraal aan stukken te schieten. Het kost 2 uur van vuren met kanonskogels voordat de hoge, oeroude dom instort in een wolk van stof. Op dit moment zijn er ook Armeense sluipschutters op de minaret van de grote moskee geklommen. Ditmaal is de gouverneur niet even snel met het geven van het bevel tot vuren. De Nogales twijfelt echter niet en geeft bevel tot vuren. “Op deze manier”, vertelt de Nogales, “zijn in de loop van één dag de twee voornaamste tempels van Van verwoest, die al negen eeuwen tot de beroemdste historische monumenten van de stad behoorden.”.

bron : Peter Englund, de schoonheid en het verdriet van de oorlog, Spectrum

door

Odon mag de 1e linie verlaten

Odon Van Pevenaege is samen met zijn wapenmakkers van de grenadiers betrokken bij de gevechten rond Steenstrate, na de eerste Duitse gasaanval nabij Ieper. Meer informatie over die gevechten waarbij Odon betrokken is, vind je terug op de pagina’s van 22-23 april en van 23-24 april.  op 24 april 1915 worden de grenadiers afgelost door het 3e linieregiment. Behalve het peloton van Odon want dat peloton vinden ze ’s avonds niet terug. Over zijn laatste dag in de eerste linie noteert Odon het volgende.

25 april 1915
De ochtend van zondag 25 april 1915 kwam er bevel van de majoor dat we mochten vertrekken. Op mijn horloge was het 7 uur. De adjudant zei dat we weg mochten, maar de plaats waar we zaten, was erg gevaarlijk. We zaten op amper 200 meter van de vijand. Velen zeiden :’Ik blijf zitten tot de avond valt.’. Het was gevaarlijk om weg te gaan en ik vond dat ook. Toch zag men er hier en daar een wegsluipen. Dat maakte op de anderen grote indruk. Een Antwerpenaar kwam bij mij en zei :’Zijt gij ook nog niet weg ?’. (…) We maakten ons klaar om te vertrekken. Er werd juist nog een zoeaaf getroffen door een kogel, vlak naast mij. Hij vroeg ons om hem naar een poste de secours te brengen. We zeiden dat hij maar met ons mee moest, we moesten er toch langs.

Odon_19150425Langzaam kropen we door de gracht. (…) Ik liep voorop en om het de vijand moeilijk te maken, liep ik zo hard ik kon. Toen ik zo’n 200 meter gelopen had, hoorde ik plots een schreeuw. Ik draaide me om en zag mijn makker Dens op de grond vallen. Ik liet de Fransman verder gaan naar de poste de secours, zo’n 220 meter verderop. De kreten van mijn vriend waren als een dolk in mijn hart. Ik ontdeed me van mijn ballast en kroop terug naar hem. Hij vroeg me meteen een dokter of een aalmoezenier te halen. Maar toen hij mij zag vertrekken, riep hij mij terug en zei :’Clairon, ge moogt mij niet verlaten !’. Het was wreed, maar ik kon die jongen op geen enkele manier helpen. Opeens begon hij te wenen en riep :’Clairon, ik ga sterven !’. Toen ik dat hoorde, kon ik mijn tranen niet meer bedwingen. (…) Intussen kroop er nog een karabinier tot bij ons. Ik vroeg hem om bij mijn kameraad te blijven zodat ik brancardiers kon gaan halen. Gebukt liep ik het veld oor. Toen ik aan het einde kwam, vond ik een peloton piotten van het 3e linieregiment. Ik vroeg drie mannen van goeie wil om met mij mee te gaan. Onmiddellijk kwamen ze mee en we droegen de gewonden in een zeil naar de poste de secours. (…) Mijn kameraad werd naast een dode gelegd, uit plaatsgebrek. Na hem te hebben aangemoedigd, zei ik de jongen vaarwel. Zijn laatste woorden waren :’Clairon, de complimenten aan al mijn makkers en tot weerziens in het andere leven.’. Een uur nadat ik weg was, blies hij in helse pijnen zijn laatste adem uit. (…)

Ik stapte verder naar Oostvleteren. De versterking van de Fransen was geweldig groot. Er waren zelfs Engelsen bij. Een Engelse officier liet me op een open auto zitten die naar Oostvleteren reed. Onderweg werd ik gefotografeerd. Het was rond de middag dat ik in deze gemeente aankwam. Ik was blij dat ik in mijn kantonnement eens goed kon uitrusten. Tegen de avond ging ik naar de kerk om God te bedanken.

bron :  Ivan Adriaenssens, Odon – oorlogsdagboek van een Ijzerfrontsoldaat, Lannoo

door

Odon ziet de zoeaven sneuvelen

Odon van Pevenaege noteert het volgende in zijn dagboek over de gevechten bij Steenstrate.

23 april 1915
Stilaan begint het licht te worden. Het bombardement was wat verminderd. Maar rond 10 uur in de voormiddag begon het opnieuw, tot ’s avonds. Rond 14 uur kwam er versterking aan van de Fransen. Het waren zoeaven die in tirailleur recht op ons afkwamen.

Odon_19150424a

Toen ik dat merkte, had ik schrik in hun plaats. Ik wist dat zij door de mitrailleurs van de vijand zouden worden neergemaaid zodra ze over de heuvel kwamen. Wat ook snel geschiedde. Opeens begonnen de mitrailleurs te ratelen en ook de schrapnels waren ontelbaar. Niemand van ons durfde nog zijn hoofd op te heffen om te kijken. De balletjes vlogen in het rond als hagelstenen, maar de zoeaven, die net aan een straat kwamen, hadden zich zo veel mogelijk in de gracht verborgen. Zo gauw het schieten wat minderde, kwamen ze weer vooruit. Enkelen geraakten zelfs tot bij ons. Het was vreselijk om te zien met welke grote moed die jongens vooruitkwamen, ondanks de grote verliezen die ze leden.

Toen ze in onze loopgraaf waren, werd er opnieuw een order gegeven om verder te gaan. De officieren sprongen eerst uit de tranchee en werden gauw gevolgd door de mannen. Ze naderden tot op een vierhonderd meter van de vijand. Zodra die dat opmerkte, werd er opnieuw een hels vuur op hen geopend. Het was meelijwekkend te zien hoe de ongelukkigen neergemaaid werden. De ene na de andere stortte neer en toch liepen de overblijvenden tot aan de eerste linie. De plaats waar zij over gelopen hadden, was geheel bezaaid met lijken.  (…)

Odon_19150424b

Het bombardement ging even hard door. Onze artillerie liet zich goed horen en op sommige momenten namen onze kanonnen het ernstig op. Toen het donker werd, kwam er opnieuw versterking van de Fransen. Rond 22 uur werden we weer gas gewaar. Het was net als gisteren. Opeens zagen we de Fransen achteruit trekken. Ze zeiden dat ze door de vijand aan de kant van de gemeente Zuidschoote waren omsingeld. Onmiddellijk ontruimden we onze tranchee en legden ons in een gracht aan de kant van een straat. Onmiddellijk kregen we bevel van onze majoor Denys om de tranchee van de Fransen weer in te nemen.Toen die ons zagen terugkeren, kregen ze ook het bevel om mee te gaan. De zoeaven, die onze koelbloedigheid zagen, keerden allemaal samen met ons terug. (…)

24 april 1915
Toen het de dag erna licht werd, zagen we tot onze grote verwondering dat het front helemaal veranderd was. Bij de Fransen van de Belgische sector was er geen winst ondanks alle moeite. Het bombardement van onze artillerie stopte geen moment. De hele dag zagen we dat de Fransen een aanval voorbereidden. Ja, tegen de avond togen de zoeaven aan het werk en veroverden ze een groot deel van wat ze daags voordien hadden verloren. De volgende avond werden wij afgelost door het 3e linieregiment. Mijn peloton werd niet afgelost omdat men ons net gevonden had. Zo bleven we die nacht zitten.

bron : Ivan Adriaenssens, Odon – oorlogsdagboek van een Ijzerfrontsoldaat, Lannoo

door

Odon vecht in Steenstrate

De eerste Duitse gasaanval aan het westelijk front was gericht tegen de Fransen (lees meer op deze pagina). Maar ook de Belgen waren bij de gevechten betrokken (informatie op deze pagina) .In het boek van Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau werden de grenadiers, waaronder Odon van Pevenaege, al vermeld. Hoog tijd dus om Odon zelf aan het woord te laten. In zijn dagboek schrijft Odon het volgende over deze gevechten rond Steenstrate.

22 april 1915
De 22e april begon de vijand bij valavond heel de sector van Steenstrate te bombarderen zonder ophouden. Ondertussen lieten ze hun geweren en mitrailleurs ook nog eens goed draaien. Die dag was mijn bataljon in repos bij de burgemeester van Oostvleteren. Het was de tweede dag van onze repos. Iedereen vroeg zich af wat dit kon betekenen. Het bombardement werd steeds heviger. Rond 22 uur was het alert voor ons. Meteen schoten we onze tenue aan en zonder een hap eten voor de volgende dag vertrokken we. Alles wat we kregen, waren cartouches. Onderweg werd er weinig lawaai gemaakt, want iedereen was bevreesd. Op onze piketplaats gekomen vernam ik dat de vijand de Fransen had aangevallen en ook een kant van ons regiment. Ze hadden de Franse linie al ingenomen. Toen wij dat hoorden, verbeterde onze moreel niet. Toch liet ik de moed niet zakken. Na het lezen van een mooi gebed voelde ik me al een stuk beter. Zo kwamen we bij de Kemmelbeek. Hier werden we opeens iets gewaar aan onze ogen. Iedereen vroeg zich af wat dat kon zijn. Ook onze keel begon meteen pijn te doen. Maar niettemin bleef er niemand achter. De kogels begonnen over te vliegen en ook de ene schrapnel na de andere. De compagnie werd verdeeld in drie groepen. Het tweede peloton – het mijne – moest zich vestigen aan de rechterkant van de Lizernemolen. Die molen was afgebroken door de genie van de 6e D.A in de dagen dat wij hier tranches maakten, op 14 oktober 1914.  Net naast die molen was er een tranchee gegraven. Daar moesten wij in. Door een regen van kogels trokken wij erheen. Aan de tranchee gekomen sprongen wij er gauw in om ons zo goed mogelijk tegen de mitrailleurs van de vijand te beschermen. Het bombardement nam in hevigheid toe. (…) Zo bleven we hier tot de volgende ochtend.

23 april 1915
Rond 2 uur ’s nachts deden de Duitsers opnieuw een aanval die voorafgegaan werd door een sterke wolk gas waar we niet konden doorkijken en die ons bijna verstikte. Mijn ogen deden niets dan tranen en aan onze keel konden we het bijna niet uithouden van de pijn. Het duurde drie kwartier voor het gas begon te verdwijnen. Maar desondanks waren onze mannen niet opgehouden met schieten. Door het voortdurende schieten van onze kant waren de Duitsers er niet in geslaagd vooruit te komen.

Odon_19150423

bron : Ivan Adriaenssens, Odon – oorlogsdqgboek van een Ijzerfrontsoldaat, Lannoo

door

dokter Lievens verruilt verlof voor de gevechten van Steenstrate

Dokter Lievens was vanaf 18 april 1915 op verlof en ging naar Folkestone en Londen. Zijn notities daarover vind je terug op deze pagina. Zijn verlof eindigt op 22 april en daags nadien komt hij terug in Belgie op de dag van de eerste Duitse gasaanval nabij Ieper.  Hij noteert het volgende in zijn dagboek.

23 april 1915

dokter Lievens

dokter Lievens

De terugkeer verloopt op een woelige zee, maar ik word niet zeeziek. In Calais wacht een auto mij op om me direct naar het kantonnement te brengen. Wat een drukte bij mijn aankomst. Ik krijg bevel me onmiddellijk ter beschikking te stellen van de C.D.A. (cavaleriedivisie). De Duitsers hebben de Franse sector, verdedigd door territoriale troepen, in Steenstraete aangevallen. Voor de eerste maal heeft de vijand gebruik gemaakt van gifgas. De verraste soldaten werden vergiftigd. De Fransen moesten zich terugtrekken met verlies van vierentwintig 75-mm kanonnen, vier houwitsers en 1500 gevangenen. De Britten rechts van hen en onze cavaleriedivisie links worden gedwongen zich terug te trekken. De Duitsers bezetten Steenstrate.

24 april 1915
De Duitsers vallen het Belgische front aan na een overvloedige beschieting met gifgasgranaten. Vertrouwend op hun succes rukken ze op in colonnes van vier met het geweer aan de riem. De officieren nemen de leiding met getrokken sabel en de revolver in de vuist. Als gelukkige voorzorg heeft generaal De Ceuninck alle mitrailleurs in de bedreigde sector laten brengen. De moffen naderen tot op 150 meter en worden dan warmpjes onthaald met geweervuur, geratel van mitrailleurs en gedonderd van kanonnen. De Duitsers vallen als vliegen. Niettemin blijven zij die volgen de eersten vooruit duwen en dat blijft achttien minuten duren. Het wordt een bloedbad zonder voorgaande. Je zou medelijden krijgen met die kerels, ze worden als strohalmen neergemaaid. Eindelijk zien we de colonnes wankelen, uiteenvallen en dan wordt het een redde-wie-zich-redden-kan. Een immense zegekreet weerklinkt uit onze loopgraven, overwinningskreten, gehuil van vreugde. Ondanks het verbod van de officieren verlaten onze grenadiers en karabiniers zegedronken hun versterkingen om de verliezers te achtervolgen. Ze omhelzen elkaar, lachen, huilen, dansen, ze zijn als gek geworden.

’s Avonds tellen we voor onze linies achthonderd Duitse doden en we beschouwen de Duitse inspanning als gebroken. Eens te meer heeft ons kleine dappere leger Europa gered, want als wij de Duitsers niet hadden tegengehouden, dan zouden ze doorgebroken zijn en Duinkerke en Calais hebben ingenomen, met alle funeste gevolgen vandien. Diezelfde dag hebben de 418de Franse en het 135e Zouavenregiment bijgestaan door de Britten en Canadezen het verloren terrein heroverd ten koes van heldhaftige inspanningen en verschrikkelijke verliezen. Mijn God, wat een bloed ! Wat een bloed ! ie dag heb ik meer bloed zien bloeien dan gedurende heel de oorlog. Brancardiers en dokters hebben met bewonderenswaardige energie en toewijding stoïcijns hun taak volbracht.

25 april 1915
Bij Steenstrate rukken we nog op, maar de Duitsers verdedigen hardnekkig het gehucht (Luzern). Ze gaan energiek in de tegenaanval, maar wij houden wat we hebben.

door

Landing in Gallipoli

Eindelijk begint het tot de Britse kabinetsleden door te dringen dat de tactiek van de marinebombardementen op de forten bij de Dardanellen nooit tot een overwinning zal leiden. De laatste poging daartoe op 18 maart 1915 (lees meer daarover op deze pagina) was jammerlijk mislukt. Maar in plaats van het hele avontuur af te blazen, kiest men ervoor om het nu met grondtroepen te proberen. Lord Horiatio Kitchener, de minister van Oorlog, duidt zijn voormalige protégé sir Ian Hamilton aan om de troepen te leiden. Leden van het Griekse verzet gaven aan dat voor een verovering vah Gallipoli, het zuidelijke Europese schiereiland bij de Dardanellen, zo’n 150.000 mannen nodig zijn. Maar Kitchener vindt dat het ook wel met de helft van dat aantal kan.

GallipoliLanding01

De verdediging van Gallipoli wordt geleid door de Duitser Otto Liman von Sanders. Hij is bang dat een gebrek aan munitie en manschappen – hij heeft slechts 20.000 man tot zijn beschikking – wel eens een geslaagde invasie zou kunnen betekenen. Zijn vrees is ongegrond want Hamilton erft een gedesorganiseerde troepenmacht – de aangewezen Australische en Nieuw-Zeelandse militairen zijn zo groen als gras – en er is nauwelijks iets aan inlichtingenzerk gedaan. Het kost de Britten dan ook vijf weken om tot een invasie te komen, en Liman heeft alle tijd gehad om zijn voorbereidingen te treffen.

De landingen op 25 april 1915 vinden uiteindelijke plaats bij Kaap Helles, op het zuidelijkste puntje, en 15 km verderop bij Ari Burnu (ofwel de “Anzac”-inham). Bij Kaap Helles gaat prompt veel mis, vooral door het wanbeheer van generaal Aylmer Gould Hunter-Weston. Van de vijf landingspunten worden er drie veroverd. Om volstrekt onduidelijke redenen kiest Hunter-Weston ervoor om zich in te graven en niet op te trekken; waarschijnlijk omdat Hamilton daar geen duidelijke bevelen toe heeft gegeven. Bij de Anzac-inham gaat de populaire commandant William Birdwood wel direct verder het land in en hij weet bijna de hoogvlakte van Gallipoli te bereiken.

Gallipoli

Maar een resolute verdediging door Turkse reservisten, onder leiding van kolonel Mustafa Kemal Pasha, drukt Birdwoods mannen weer terug. Mustafa Kemal Pasha zal later grote roem verwerven als Kemal Atatürk, de vader van de Turkse staat.  Er vinden nog drie succesvolle afleidingslandingen plaats, zodat Liman von Sanders in eerste instantie geen idee heeft waar hij zijn mannen heen moet sturen. Maar dat wordt binnen enkele dagen duidelijk en hij kan zijn troepen concentreren waar het nodig is. Het blijkt echter niet genoeg te zijn om de Britten weer in zee te kunnen drijven. Ook hier ontstaat een loopgravenoorlog.

bron : Roel Tanja, een korte geschiedenis van de eerste wereldoorlog, BBNC uitgevers

door

de Belgen zetten zich schrap bij Steenstraete

Op 22 april 1915 lanceren de Duitsers hun eerste gasaanval op het westelijk front (lees meer daarover op deze pagina). De gaswolk drijft naar de Franse loopgraven waar de eerste slachtoffers vallen en paniek uitbreekt. De Franse loopgraven sluiten naar het noorden toe op de Belgische loopgraven. Hier zit de 6e divisie onder generaal Armand De Ceuninck. De Belgen hebben zich ingegraven achter het kanaal naar Ieper. De grenadiers zitten het dichtst tegen de Fransen aan, tot op 200 meter ten noorden van het onooglijke gehucht Steenstraete.

Bataljonschef de Callataÿ is op 22 april 1915 met zijn troep van piket te Pypegaele, als hij rond vijf uur in de namiddag een dikke mist met appelgroene kleur ziet opdoemen. Hij neemt de telefoon om het voorval te melden en krijgt te horen dat de Fransen zich halsoverkop terugtrekken en Steenstraete aan de vijand laten. Dat betekent dat de Duitsers het kanaal zijn overgestoken.

De grenadiers, waar we Odon van Pevenaege terugvinden, zijn in repos in Oostvleteren. Ze horen schieten vanuit de richting Steenstraete en het duurt niet lang of het alarm wordt geblazen. De grenadiers vertrekken zonder eten mee te nemen, maar wel met een massa kogels. Er is een doorbraak, maar ze geven de moed niet op en trekken naar de Kemmelbeek. Daar komen ze een eerste maal in contact met het gifgas, maar het gas is al niet meer zo sterk zodat er geen paniek uitbreekt zoals in de Franse loopgraven. Odon zit bij de Lizernemolen in de tweede linie achter wat struikgewas. De grenadiers vormen nu front naar het zuiden, richting Steenstraete en Lizerne, terwijl hun linkerflank aan het kanaal en de Ieperlee stand moet houden.

Steenstraete_april1915Generaal De Ceuninck laat zijn kanonnen vuren, zowel op het voorland van de eigen troepen als dat van de Franse buren. Dat heftige schieten gaat de hele nacht door en draagt er flink toe bij om het Duitse offensief te smoren. De artilleriebarrages geven de eigen infanteristen moed om vol te houden. Ze klampen zich vast aan een verbindingsloopgraaf die de dijk van het kanaal verbindt met de Lizernemolen. Die molen vormt een belangrijk steunpunt in de 2e Belgische defensielijn.

Vanaf dan wordt dag en nacht gevochten. In alle vroegte van 23 april vallen de Belgen het groepje huizen van Steenstraete aan. Ondanks het Duitse artillerievuur raken ze behoorlijk ver. Ze blijven pas steken in een loopgraaf op korte afstand van enkele gebouwen. Daar graven de grenadiers zich een loopgraaf. Daar zien ze in de avondschemering een aanval van Franse zouaven doodlopen. In de loop van de nacht van 23 op 24 april krijgen ze een gaswalm over zich heen maar ze houden stand.

Op 23 april 1915 beschiet de Duitse artillerie de hele Belgische frontlijn tot bij Nieuwpoort. Vooral voorposten en de eerste loopgraaf worden geviseerd. Dit gebeurt om de Belgen te beletten versterkingen naar het zuiden te sturen. In de nacht van 22 op 23 april is er trouwens al een infanterieaanval geweest op voorposten tussen Stuivekenskerke en Oud-Stuivekenskerke.

Toch worden er Belgische versterkingen naar het zuiden gestuurd. Het 4e linie krijgt op 23 april om half twaalf ’s avonds het bevel zich klaar te maken voor vertrek. De volgende ochtend (24 april) staan tramwagons klaar om het regiment via Oostvleteren naar het front te brengen. Het 4e linieregiment wordt echter door een Duitse piloot opgemerkt en de soldaten krijgen een urenlange artilleriebeschieting over zich heen. In de nacht van 24 op 25 april komt er weer een gifgasaanval bij. Het 3e linie wordt aangevallen in dezelfde nacht om 23 uur. In de nacht van 25 op 26 april worden de Belgen zwaar beschoten door de Duitse artillerie. Daarna valt de Duitse infanterie aan maar de Belgen houden stand. Tegen 1 uur is het ergste achter de rug.

Ondertussen zijn de Fransen ook begonnen aan tegenaanval. Op 25 april veroveren ze Lizerne. Ook de Canadezen dragen zeker hun steentje daartoe bij, ondanks het feit dat ook zij zware verliezen hebben geleden tijdens de gifgasaanval.

bronnen

Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau

Ivan Adriaenssens, Odon oorlogsdagboek van een Ijzerfrontsoldaat, Lannoo

Odon_p92

door

Duitse gasaanval te Ieper

Op 22 april 1915 draaien Duitse soldaten nabij Ieper rond 17 uur ongeveer zesduizend flessen gevuld met chloorgas open. Over een frontbreedte van verscheidene kilometers worden verstikkende, geelgroene wolken geproduceerd en door een gunstige wind voortgedreven. Wellicht de eersten die het gas inademen zijn Algerijnse soldaten die deel uitmaken van de 45e Algerijnse divisie. Honderden soldaten sterven ter plekke of zijn niet meer in staat zich te verweren tegen de Duitse stormtroepen. Hun kameraden die nog in staat zijn te lopen, vluchten weg. Ongeveer een kwartier na de aanval trekken Duitse manschappen behoedzaam in de aanval. Zij maken gebruik van het breed gat dat in de frontlijn is gekomen.

Minder dan 35 minuten na het lossen van de gaswolk verschijnen Duitse aanvallers bij een Franse batterij op zo’n 3800 meter van het front. De 22-jarige Duitse soldaat Willi Siebert zal later het volgende zeggen over deze dag :

Niets leefde nog. Al het gedierte was uit de holen gekropen om te sterven. Overal lagen dode ratten, konijnen en muizen. De geur van gas hing nog steeds in de lucht, hij bleef hangen tussen de weinige struiken die er nog stonden. De Franse loopgraven waren leeg, maar de volgende honderd meters lagen overal lichamen van gestikte Fransen. Toen zagen we dat er ook enkele Britten bij waren. Je kon goed merken waar de mannen aan hun gezicht en keel hadden geklauwd om toch wat te kunnen ademen. Sommigen hadden zichzelf dood geschoten.

Gasaanval_Ieper1915_01

Feit is dat de eerste slachtoffers ooit van een gaswolkaanval in meerderheid uit Noord-Afrika kwamen. Hun oriëntaalse grafstenen springen in het oog tussen de duizenden kruisen op de Franse begraafplaats Saint-Charles de Potyze in Ieper.

Gasaanval_Ieper1915_02

bronnen

oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

Knack Historia 1915

Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau