Op 11 augustus 1914 is de situatie als volgt. De Duitsers hebben Luik ingenomen en zijn nog bezig de forten van Luik een voor een uit te schakelen. Generaal Leman is met het garnizoen in de forten gebleven. De andere soldaten, die de ruimtes tussen de forten bewaakten, hebben opdracht gekregen zich terug te trekken richting Antwerpen. Het veldleger heeft posities ingenomen op de Getestelling. De Gete is een zijrivier van de Demer en mondt in de Demer uit in de buurt van Diest. Hier worden stellingen aangelegd waar de Belgen de Duitsers pogen tegen te houden.

Leon de Witte

Generaal Leon De Witte krijgt op 11 augustus van de legerleiding de taak om te beletten dat de Duitsers de samenvloeiing van Demer en Gete tussen Halen en Diest bereiken. Halen is ideaal gelegen voor de Duitsers : vandaar vertrekken wegen naar Diest, Leuven en Tienen. Als de Duitsers ook de spoorlijn Diest-Tienen zouden veroveren, zouden ze daarmee het Belgisch veldleger de terugtocht naar Antwerpen belemmeren.
Generaal De Witte en zijn staf steken de hoofden bij elkaar in cafe “Oud Cortenaeken” in Kortenaken. De generaal heeft zijn eigen ideeën over de te volgen tactiek, maar luistert toch naar de inbreng van de jongere officieren. Net als eerder als succesvol gebeurde in Orsmaal, zal ook nu de cavalerie moeten afstappen en te voet vechten. Dat betekent dat ze afstand doen van sabels en lansen en met het geweer vechten.
De Duitse cavalerie is al enkele dagen actief in de streek rond Halen en stuurt geregeld patrouilles vanuit Zuid-Limburg.

Op 12 augustus 1914 rond 8 uur verschijnen de eerste Duitse cavaleristen in Halen. Ze worden door geweervuur verdreven maar komen daarna met meer eenheden terug. Tot 10 uur houden de Belgen stand maar dan moet de Duitse artillerie zich en wordt de positie van de karabiniers-wielrijders onhoudbaar. De karabiniers blazen de brug op maar door de minderwaardige springstof lukt dit maar gedeeltelijk. Duitse troepen leggen een hoevepoort over het gat in de brug en bezetten het dorp Halen. De karabiniers-cyclisten trekken zich terug op een 2e stelling vlakbij de spoorweg. Rond de middag wordt de druk van de Duitse infanterie te groot en trekken de cyclisten zich terug naar een positie bij de Betserbaan in de buurt van de hoeve “Ijzerwinning” en vlakbij de lansiers van De Witte.

slag van Halen

Om 13 uur besluit de Duitse cavalerie de Belgische posities in een stormloop aan te vallen met de sabel. De Belgische cavalerie had ervoor gekozen om af te stijgen en te voet te vechten met het geweer in de hand. Dat blijkt de juiste keuze te zijn. In het komende uur zullen er heel wat Duitsers sneuvelen onder het Belgisch geweervuur. Het is overigens niet alleen het geweervuur en de artillerie die hen hindert maar ook de holle Betserbaan die hun stormloop doorkruist en die bijna niet zichtbaar is zodat heel wat paarden met hun ruiter vallen. In totaal ondernemen de Duitsers 12 stormlopen wat hen telkens heel wat doden en gewonden kost. Rond 15 uur slagen de Duitsers er toch in de Ijzerwinninghoeve in te nemen. En gelukkig voor de Belgen komt er net dan versterking aan : de soldaten van de 4e gemengde brigade nemen na geforceerde marsen direct deel aan de gevechten. Deze versterking doet de veldslag in het voordeel van de Belgen kantelen. Daarmee worden ook de Duitse infanteristen die een pontonbrug ten zuiden van Halen hadden opgericht, tot staan gebracht. Tegen de avond houden de Duitsers het voor bekeken en trekken ze zich terug naar Hasselt. Ze laten 150 doden achter terwijl de Belgen 160 makkers verloren hebben.

August Cuppens

Deze slag zal ook gekend worden als “de slag van de zilveren helmen”. Dat is te danken aan een gedicht van pastoor August Cuppens van Loksbergen (deelgemeente van Halen) die de slag van nabij heeft meegemaakt. De zilveren helmen zijn een verwijzing naar de slag van de gulden sporen. In feite gaat het om leren helmen met metalen versiersels op. Naast de dichterlijke vrijheid zal men deze slag ook in de kranten gebruiken als opsteker voor het moreel. De Belgen kunnen dat best gebruiken. Maar de slag van Halen zal de Duitsers niet verhinderen van verder op te rukken. Op 18 augustus 1914 breken de Duitsers nabij Tienen door de Getestelling. Het belang van deze slag ligt eerder op middellange termijn. Na deze slag zal geen enkel cavalerieregiment meer aanvallen aan het westelijk front. De slag van Halen bewijst ook dat geweren en mitrailleurs voortaan belangrijker zijn dan aanstormende paarden. Het belang daarvan zou Heinz Guderian in zijn boek “AChtung, Panzer !” (1937) nog eens benadrukken met een verwijzing naar de slag van Halen.

Bronnen

• Davidsfonds kalender 2014-2018
• Oorlog in Limburg 1914-1918 – bijlage bij HBVL
• Oorlog in België 1914-1918, De Vos, Simoens, Warnier & Wostijn
• http://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_der_Zilveren_Helmen