Geld heeft drie functies. Het dient natuurlijk als betalingsmiddel. Een bepaalde hoeveelheid geld wordt gegeven in ruil voor een product. Daarnaast wordt geld ook als rekeneenheid en maatstaf van waardering gebruikt. Het bedrag dat een goed kost, drukt de waarde uit dat een gemeenschap aan dat goed hecht. Ten derde is geld ook een waardeopslag. Men kan geld sparen om later voor grotere uitgaven te gebruiken.
Oorspronkelijk bestond geld uit gouden, zilveren of koperen munten. Later heeft men papieren biljetten ingevoerd dat overeenstemt met de waarde van die munten. Het papier van die biljetten is niet meer waard dan het papier zelf, maar door het vertrouwen in de munt heeft dit papier dezelfde waarde als de munten die het vertegenwoordigt.
In 1922 is het vertrouwen in de Duitse Mark ernstig geschaad. De moord op minister Walter Rathenau (lees meer in dit bericht) heeft dit vertrouwen nog verder geschaad. De Mark wordt nog gebruikt als betaalmiddel maar niet meer als waardeopslag. Niemand wou de Mark nog op zijn spaarboekje hebben en zelfs niet te lang in de portemonnee. De snelheid waarmee het geld in Duitsland omgaat neemt gedurig toe. En zo ontstaat de inflatie in Duitsland.
Om een voorbeeld te geven : een roggebrood dat in juni 1922 in Berlijn 8,15 Mark kostte, kost eind 1922 om en bij 163 Mark. De prijs van aardappelen verviervoudigde van 4,05 naar 16,65 Mark. Een kilo varkensvlees stijgt van 123 naar 1.880 Mark. Boter stijgt van 144 naar 3.050 Mark en voor een ei moet geen 5,40 maar 82 Mark betaald worden.
bron : Frank Stocker, Die Inflation von 1923, Finanz Buch Verlag
Op 27 oktober 1922 acht Mussolini het moment gekomen om de politieke macht in Italië te grijpen. Zijn fascisten bezetten de openbare gebouwen van de belangrijkste centra. Zo worden prefecturen, communicatiekantoren (post, telegraaf en telefoon) en treinstations bezet, te beginnen met de centra waarvan al bekend was dat de autoriteiten bereid zijn mee te werken.
In Rome is het commando ’s middags overgenomen door generaal Emanuele Pugliese. Hij heeft het verdedigingsplan van de hoofdstad voorbereid met het blokkeren van de spoorwegknooppunten en het oprichten van blokken rond de stad door het leger. ’s Avonds presenteert eerste minister Facta het ontslag van zijn regering aan de koning. In de loop van de nacht wordt, vanwege het nieuws over de fascistische opstand, een bijeenkomst gehouden op het Ministerie van Oorlog, met eerste minister Facta, de ministers Taddei en Soleri, en generaal Pugliese. Er wordt besloten om onmiddellijk een ministerraad bijeen te roepen. die de staat van beleg in heel Italië vanaf 12.00 uur uitvaardigt, de onderbreking van de spoorlijnen, de opschorting van de openbare telefoondienst en de telegrafische censuur. In de ochtend van 28 oktober worden de prefecten om 7.30 uur per telegram op de hoogte gebracht.
De geplande bijeenkomst van de fascisten in Foligno , Monterotondo , Santa Marinella en Tivoli begint op 28 oktober. In totaal zijn er ongeveer 16.000 mannen aanwezig. Om 9 uur wordt het decreet voor de staat van beleg aangeboden aan de koning, die weigert het te ondertekenen. Rond het middaguur stuurt de regering een nieuw telegram naar de prefecten, waardoor het vorige wordt geannuleerd. Dit geeft groen licht voor de opstand van de fascisten die geen tegenstand meer ondervinden.
Mussolini heeft niet deelgenomen aan de mars, maar is in Milaan gebleven. Gezien de patstelling in de politieke situatie wordt hij echter op de 29e oktober door Rome gecontacteerd om de hoofdstad te bereiken en de opdracht van de koning te krijgen om de regering te vormen. Hij vertrekt diezelfde avond met de trein.
Op de ochtend van de 30e oktober hebben de fascistische squadrons de omgeving van de hoofdstad bereikt, waar de door de regering bevolen blokken nog steeds aanwezig zijn. Mussolini arriveert ’s ochtends in Rome en ontmoet de koning voor de taak om de nieuwe regering te vormen en de lijst van ministers wordt diezelfde avond aan de vorst gepresenteerd. De koning stemt ook in met een parade van de fascistische squadrons bij het monument voor de onbekende soldaat en voor de Quirinale. De straten worden rond 13.00 uur vrijgemaakt van blokken. De colonnes van fascisten zetten zich daarom in beweging om Rome binnen te komen, nog steeds gewapend.
Op 31 oktober wordt het demobilisatiebevel gepubliceerd in de krant Il Popolo d’Italia . Op de middag vindt de fascistenparade plaats in de Altare della Patria en in de Quirinale: een leger van burgers, met illegaal vastgehouden wapens, paradeert voor de koning, het staatshoofd en de nieuw benoemde president van de Raad van Ministers.
In 1922 bezetten het Witte Leger en Japanse soldaten Vladivostok en omgeving. Tussen de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek en het Witte Leger en de Japanse bezette gebieden zit nog een bufferstaat, de Verre Oostelijke Republiek. Deze bufferstaat dient als bliksemafleider om oorlog te voorkomen tussen Rusland en Japan.
Na de moord op de Japanse premier Hara Takashi in november 1921 kondigt de nieuwe politieke leiding in Japan in de zomer van 1922 het voornemen aan om de Japanse strijdkrachten tegen oktober 1922 terug te trekken. Hernieuwde onderhandelingen met de VOR leveren niets op en VOR-troepen nemen gebieden in beslag zodra de Japanse troepen ze hebben geëvacueerd . Binnen enkele uren na de definitieve terugtrekking van de Japanse troepen uit Vladivostok op 25 oktober 1922 trokken VOR-troepen de stad binnen. Twee weken later wordt de VOR geabsorbeerd door de Sovjet-Unie, en wordt de bolsjewistische controle in heel Siberië gevestigd. De val van Vladivostok wordt daarom vaak beschouwd als het een einde van de Russische burgeroorlog.
In oktober 1922 spelen de Italiaanse fascisten met de gedachte om via een mars op Rome de macht te veroveren. Half oktober komen Mussolini en enkele van zijn luitenanten (Balbo, Bianchi, De Bono, De Vecchi) samen om de plannen te bespreken. Volgende punten worden genoteerd :
Mobilisatie en bezetting van openbare gebouwen in de belangrijkste steden;
Ultimatum aan de regering van premier Facta voor de overdracht van staatsbevoegdheden;
Toegang tot Rome en in bezit nemen van de ministeries tegen elke prijs.
Op 24 oktober 1922 houden de fascisten hun congres in Napels. Het aantal aanwezigen wordt geschat tussen 15.000 en 40.000, naargelang de bron. Daar houdt Mussolini een toespraak die niets aan duidelijkheid overlaat.
“Wij fascisten zijn niet van plan om via de achterdeur aan de macht te komen; wij fascisten zijn niet van plan ons formidabele ideale geboorterecht op te geven voor een miserabel gerecht van ministeriële linzen!”
In de namiddag is Mussolini nog duidelijker : “Of ze zullen ons de regering geven of we gaan die in Rome neerhalen !”.
Op 11 oktober 1922 wordt een wapenstilstand ondertekend in Mudanya tussen Turkije enerzijds en Groot-Brittannië, Frankrijk en Italië anderzijds. Op 14 oktober ondertekent Griekenland deze wapenstilstand eveneens. Daarmee komt er een einde aan de afspraken vastgesteld in de wapenstilstand van Mudros (30 oktober 1918). De wapenstilstand van 1918 gaf de geallieerden onder meer het recht de Bosporus en Constantinopel te bezetten. Mustafa Kemal weet in deze nieuwe wapenstilstand die rechten af te nemen. Bovendien eist en verkrijgt hij dat Oost-Tracië terug bij Turkije wordt gevoegd. De Grieken krijgen 15 dagen de tijd om zich terug te trekken. Deze wapenstilstand wordt gevolgd door het verdrag van Lausanne in 1923.
In Duitsland wordt met interesse gekeken naar deze voormalige bondgenoot uit de Groote Oorlog die een vernederend verdrag weet om te buigen in een nieuw verdrag. Vooral de NSDAP wil hier een voorbeeld aan nemen.
Aan het einde van de Groote Oorlog is Zuid – Tirol toegewezen aan Italië. De Duitstalige stad Bozen krijgt daarop de Italiaanse naam Bolzano. Met de opkomst van de fascisten wordt de druk op de Duitstalige bevolking steeds harder. Eén van de favoriete doelwitten is Julius Perathoner, burgemeester van de stad Bozen/Bolzano vanaf 1895. Perathoner is bij aanvang een pleitbezorger van vreedzaam samenleven tussen burgers van Duitse en Italiaanse nationaliteit , maar door de polarisatie verandert hij van gedachte en hij neemt standpunten in van hard verzet tegen elke vorm van Italianisering . Bij verschillende gelegenheden weigert Perathoner de Italiaanse driekleur op de gebouwen van de stad te hijsen.
Aan Italiaanse kant vinden we de fascist Achille Starace. Hij zet aan tot geweld tegen de Duitstalige bevolking in april 1921. Daarbij vallen een dode en verscheidene gewonden. De spanning blijft toenemen to de fascisten in september 1922 een ultimatum stellen. Burgemeester Perathoner moet ontslag nemen en het onderwijs in de plaatselijke Elisabethschule gebeurt voortaan in het Italiaans. Een voorgesteld compromis wordt van de hand gewezen.
Bij zonsopgang op 1 oktober 1922 bezetten de fascisten de Elisabethschule , die onmiddellijk wordt omgedoopt tot “Regina Elena-school”. De volgende dag wordt het stadhuis van Bolzano belegerd en men dreigt daar brand te stichten als Perathoner niet wordt ontslagen .
Zoals al eerder is gebeurd, grijpen noch de politie, noch de Carabinieri in om de fascistische squadrons te stoppen. Ook de Italiaanse politieke machthebbers zwichten voor de fascistische druk. Op 2 oktober 1922 verklaart de regering Perathoner ontslagen uit het ambt van burgemeester.
Slechts drie weken later brengt de Mars naar Rome Benito Mussolini aan de macht. De mars naar Bolzano is door sommige historici beschouwd als een “generale repetitie” voor de definitieve omverwerping van de liberale staat door het fascisme.
Nu de Turken Smyrna hebben veroverd en het Griekse leger op de vlucht is, is de vraag wat de volgende stap van veldmaarschalk Mustafa Kemal zal zijn. Als Constantinopel zijn einddoel is, en dat is meer dan waarschijnlijk, dan kan het tot gevechten komen met het Britse leger dat daar gestationeerd is sinds het einde van de Groote Oorlog.
In een interview gepubliceerd op Daily Mail , 15 september 1922, verklaart de leider van de Turkse nationale beweging Mustafa Kemal dat “onze eisen na onze recente overwinning hetzelfde blijven als voorheen. We vragen om Klein-Azië , Thracië tot aan de rivier Maritsa en Constantinopel … We moeten onze hoofdstad hebben en ik zou in dat geval verplicht zijn om door te marcheren tot in Constantinopel met mijn leger, wat een aangelegenheid van slechts een paar dagen zal zijn. Ik verkies de stad te verkrijgen door middel van onderhandelingen, hoewel ik natuurlijk niet oneindig kan wachten.” Het Britse kabinet komt op dezelfde dag bijeen en besluit dat de Britse troepen hun posities moeten handhaven. De volgende dag, in afwezigheid van minister van Buitenlandse Zaken Lord Curzon , geven bepaalde ministers van het kabinet een communiqué uit waarin ze Turkije bedreigen met een oorlogsverklaring door Groot-Brittannië en de Dominions , op grond van het feit dat Turkije het Verdrag van Sèvres heeft geschonden . Op 18 september, bij zijn terugkeer in Londen, wijst Curzon erop dat dit de premier van Frankrijk , Raymond Poincaré , woedend zal maken, en hij vertrekt naar Parijs om te proberen de zaken glad te strijken. Poincaré heeft echter al de terugtrekking van het Franse detachement bij Chanak (Çanakkale in het Turks) bevolen, maar haalt de Turken over om de neutrale zone te respecteren. Curzon bereikt Parijs op 20 september 1922 en bereikt, na verschillende boze ontmoetingen met Poincaré, overeenstemming over een wapenstilstand met de Turken.
Maar de Turken zitten ook niet stil. Ernest Hemingway, oorlogscorrespondent voor The Toronto Daily Star is aanwezig bij het volgende incident.
Een andere nacht houdt een torpedobootjager een bootlading Turkse vrouwen tegen die vanuit Klein-Azië aan het oversteken zijn. Bij het zoeken naar wapens blijken alle vrouwen mannen te zijn. Ze zijn allemaal bewapend en blijken later kemalistische officieren te zijn die zijn uitgezonden om de Turkse bevolking in de buitenwijken te organiseren in geval van een aanval op Constantinopel.
In de Britse politiek zijn Lloyd George, Winston Churchill en de conservatieven Lord Birkenhead en Austen Chamberlain pro-Grieks en willen oorlog. Alle andere conservatieven van de coalitie in zijn regering verwerpen oorlog. De positie van Lloyd George als hoofd van de coalitie wordt onhoudbaar. Zijn kabinet is beïnvloed door valse inlichtingen, waaronder de mogelijkheid dat Turkije een militaire overeenkomst kan sluiten met Sovjet-Rusland . Hoewel MI6 meldde dat Turkije en Sovjet-Rusland al uit elkaar dreven, blijft het kabinet bezorgd over een interventie door de Sovjet-marine. Churchill publiceert een pro-oorlogsmanifest dat waarschuwt voor een grootschalig Turks offensief in Europa dat het resultaat van de oorlog ongedaan zal maken. Dit manifest wordt in binnen- en buitenland bekritiseerd en brengt de Britse regering in verlegenheid. Onder meer de premier van Canada is ontstemd omdat hij niet eerst geraadpleegd is over de mogelijkheid van een oorlogsverklaring. En bovendien wil de Brits publieke opinie niets van oorlog weten.
Op 23 september 1922 besluit het Britse kabinet Oost-Thracië aan de Turken te geven, waardoor de Grieken het zonder slag of stoot moeten verlaten. Dit overtuigt Kemal om de opening van wapenstilstandsbesprekingen te accepteren en op 28 september vertelt hij de Britten dat hij zijn troepen heeft bevolen elk incident in Chanak te vermijden. Daarmee is elke oorlogsdreiging geweken.
Martinus Evers 