gas

door

gasalarm in Diksmuide

Op 29 januari 1918 laat het hoofdkwartier weten dat een grootschalig gasbombardement werd uitgevoerd op de Belgen ten zuiden van Diksmuide. Ze horen overal gasalarm weerklinken, maar hebben geen idee van de resultaten. Verpleger Hilarion Thans weet het wel. Het is in zijn hospitaal een tragische dag omdat een loopgracht met slapende soldaten verrast werden door het Duitse gas. Velen zijn al dood als ze aankomen, anderen zieltogen en het schuim staat op hun lippen als rode sneeuw. Hij helpt met het toedienen van zuurstof. Dan treedt er even verbetering op, maar daarna begint hun adem te jagen. Het gezicht verraadt plotse benauwdheid. Dan volgt de dood. “Ze strekten de benen uit en stierven” noteert hij in zijn dagboek. Na 24 uur telt Hilarion veertien doden.

Dat de Belgen uit zijn op wraak, valt te begrijpen. De volgende dag (30 jan 1918) schieten hun kanonnen voor de zoveelste maal naar Diksmuide. De stad is altijd een geschikt doelwit geweest als ze de Duitsers willen doen bloeden. Op het kerkhof bij Adinkerke speelt zich een ander drama af. Het wordt een plechtige begrafenis van de gasdoden. Er zijn wat toespraken, maar er vloeien geen tranen. De erewacht van frontsoldaten presenteert het geweer. Even later ziet onze verpleger “de gehelmde frontmannen” zich verdringen voor de deur van de kantine. Ze roepen om pinten bier.

bron : Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau

loopgraven_diksmuide

 

door

mosterdgas nabij Ieper

Voor de allereerste maal in de geschiedenis voeren Duitse troepen op 12 juli 1917 beschietingen uit met mosterdga, in de regio van Wieltje en Hooge, bij Ieper. In de loop van de volgende dagen zetten ze ook elders aan het front in de Westhoek mosterdgas in. De geallieerden zullen mosterdgas gebruiken naar het einde van de oorlog, vanaf september 1918.

Eerder gebruikte gassen, zoals chloor en fosgeen, stroomden uit gascilinders. Mosterdgas verstuift wanneer de granaat waarin het vervat zit, uit elkaar spat. De werking van mosterdgas is anders : het verstikt niet, maar trekt blaren in de huid en tast op termijn ook de longen en de ogen aan. Een andere naam voor mosterdgas is yperiet, naar Ieper, de plaats waar het gas voor het eerst in een oorlog werd aangewend.

bron : oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds
De tekening hieronder komt uit de graphic novel van Ivan Petrus Adriaenssens, Elsie en Mairi – engelen van Flanders Fields

mosterdgas_19170712

door

Gasmasker verplicht !

Lut Ureels haar grootvader, dorpsonderwijzer,moet ook met een gasmasker leren omgaan.

Weer alarm voor gas. Iedereen moet een gasmasker hebben. Wie op straat komt zonder, kan een beginboete krijgen van 5 frank. De schoolkinderen moeten nu ook een gasmasker dragen van een bijzondere soort, een cagoule.

Geregeld zullen we oefeningen houden om de kinderen en onszelf eraan te gewennen om met het masker op te schrijven en te luisteren. Het is zeer onaangenaam om met zo’n masker voor te ademen. Het gezicht van een klas vol maskers is akelig.

bron : oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

Onderstaande afbeelding is een schilderij van Thérèse Bisch.
http://centenaire.org/fr/autour-de-la-grande-guerre/peinture/objets/la-grande-guerre-dans-les-toiles-de-therese-bisch

ThereseBisch_Masques_a_Gaz

 

door

Gasaanval in Hulluch

In het plaatsje Hulluch, niet ver van Loos-en-Gohelle (departement Pas-de-Calais) voert het Duitse leger op 27 april 1916 een gasaanval uit op de geallieerden, meer bepaald op de 16e Ierse Divisie van het Britse leger. Naar verluidt is de concentratie van het hier gebruikte chloorgas hoger dan eerder elders toegepast.

Over een frontlijn van zowat 3 kilometer staan 7400 gascilinders klaar. Eerst zorgen de Duitsers voor een rookgordijn, pas dan volgt er gas uit de helft van de flessen. Aan geallieerde zijde vallen bijna 600 slachtoffers, onder wie 140 doden.

Twee dagen later (29 april 1916) doen de Duitsers de gasaanval nog eens over, maar na een poos blaast de wind het gas weer in hun richting. Nu vallen er nog meer doden, weliswaar aan beide zijden.

bron : oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

DuitsSoldaat_Chloorgas.jpg

door

Eerste fosgeengasaanval nabij Ieper

De datum van 19 december 1915 zal in de geschiedenis van de chemische oorlogvoering met rood aangestipt worden als de dag waarop voor het eerst fosgeen wordt gebruikt. Friedrich Haber had al in de begindagen aan het gebruik van fosgeen als wapen gedacht. Een dergelijke aanval voorbereiden vergt echter veel meer tijd dan een met chloorgas. De grote giftigheid van fosgeen dwingt de Duitse troepen eerst te beschikken over een degelijk gasmasker voor iedereen. Tegen het einde van 1915 staat het Duitse leger echter klaar. Opnieuw wordt de zone van Ieper uitgekozen en meer bepaald een sector tegenover de Britse troepen.

Het Duitse leger voert een tweevoudige aanval uit in het gebied tussen Mesen en Sint-Elooi. Om 5 uur in de ochtend openen Duitse manschappen de cilinders met chloorgas die opgesteld staan aan de frontlinie.

BelgischeSoldaat_BritseCagoule

Belgische soldaat met een Britse cagoule

Die eerste gasaanval was enigszins verwacht. De geallieerden wisten van gevangenen dat het een kwestie van tijd was van wachten op de juiste windrichting. De Britse troepen zijn dan ook voorbereid. Zodra het gas waargenomen wordt, gaat elk beschikbaar alarm af : claxons, klokken, sirenes… Meteen openen de Britten het vuur om een mogelijke Duitse aanval tegen te gaan.

Om 6u15 volgt een tweede, onverwachte en totaal verschillende gasaanval : de Duitsers schieten granaten af gevuld met fosgeen (carbonyl-dichloride). Gelukkig voor de Britten veegt een stevige wind het gas binnen een half uur weg, want hun gasmaskers waren niet voorzien op dergelijke concentraties fosgeen. Van de duizend door het gas bevangen militairen sterven er kort nadien ongeveer 120.

Uit rapporten blijkt dat de gebruikte gassen een vertraagde uitwerking hebben. Dat is ook het geval bij mannen die tijdens de aanval goed beschermd lijken te zijn. Maar acht tot veertien uur later blijkt de aantasting. Ze klagen over extreme vermoeidheid en die wordt snel erger wanneer ze enige lichamelijke inspanning moeten doen. Er sterven zelfs soldaten tijdens oefeningen, twaalf uur na de aanval.

bronnen
oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds
Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau

door

de slag bij Loos

De slag bij Loos was onderdeel van het tweede Franse Artois-offensief in de herfst van 1915. De reden om aan te vallen werd geleverd door Joseph Joffre, die erop wees dat de geallieerden op een enorme suprematie konden rekenen in de verhouding van 3 tegen 1.

De aanval op Loos begon met een vierdaags bombardement vanaf 25 september 1915 waarbij 25.000 granaten werd afgevuurd. Onder bevel van Douglas Haig – die vraagtekens zette bij de, in zijn ogen, kleine hoeveelheid gebruikte granaten, zetten de Britten 6 divisies in. Een groot voordeel was de numerieke overmacht aan dit stuk front : 7 tegen 1. Voor het eerst gebruikten ook de Britten chloorgas – 5.100 bussen. helaas blies de wind de verkeerde kant uit, zodat er aan Britse kant 2.632 slachtoffers vielen (van wie ‘slechts’ 7 dodelijke).

Tot Haigs eigen verrassing bleek de aanval succesvol; de eerste dag veroverden zijn troepen Loos en trokken verder richting Lens. Haig vroeg om het IXe korps beschikbaar te stellen, maar sir John French maakte daar geen haast mee. Deze troepen arriveerden pas de volgende avond. Dit gaf de Duitsers de tijd om reservetroepen aan te voeren. Zonder voorafgaande beschietingen konden de Britten niet aanvallen, zo bleek de volgende dag. De Duitsers waren verwonderd dat de Engelsen zonder echte dekking richting hun machinegeweren liepen. Een herhaling van dit evenement, op 13 oktober 1915, liep vast door slecht weer en door nog meer verliezen. Alles bij elkaar vielen er 50.000 slachtoffers aan Britse kant, bij de Duitsers minder dan de helft hiervan.

bron : Roel Tanja, een korte geschiedenis van de eerste wereldoorlog, BBNC uitgevers

Loos1915

door

Duitse gasaanval te Ieper

Op 22 april 1915 draaien Duitse soldaten nabij Ieper rond 17 uur ongeveer zesduizend flessen gevuld met chloorgas open. Over een frontbreedte van verscheidene kilometers worden verstikkende, geelgroene wolken geproduceerd en door een gunstige wind voortgedreven. Wellicht de eersten die het gas inademen zijn Algerijnse soldaten die deel uitmaken van de 45e Algerijnse divisie. Honderden soldaten sterven ter plekke of zijn niet meer in staat zich te verweren tegen de Duitse stormtroepen. Hun kameraden die nog in staat zijn te lopen, vluchten weg. Ongeveer een kwartier na de aanval trekken Duitse manschappen behoedzaam in de aanval. Zij maken gebruik van het breed gat dat in de frontlijn is gekomen.

Minder dan 35 minuten na het lossen van de gaswolk verschijnen Duitse aanvallers bij een Franse batterij op zo’n 3800 meter van het front. De 22-jarige Duitse soldaat Willi Siebert zal later het volgende zeggen over deze dag :

Niets leefde nog. Al het gedierte was uit de holen gekropen om te sterven. Overal lagen dode ratten, konijnen en muizen. De geur van gas hing nog steeds in de lucht, hij bleef hangen tussen de weinige struiken die er nog stonden. De Franse loopgraven waren leeg, maar de volgende honderd meters lagen overal lichamen van gestikte Fransen. Toen zagen we dat er ook enkele Britten bij waren. Je kon goed merken waar de mannen aan hun gezicht en keel hadden geklauwd om toch wat te kunnen ademen. Sommigen hadden zichzelf dood geschoten.

Gasaanval_Ieper1915_01

Feit is dat de eerste slachtoffers ooit van een gaswolkaanval in meerderheid uit Noord-Afrika kwamen. Hun oriëntaalse grafstenen springen in het oog tussen de duizenden kruisen op de Franse begraafplaats Saint-Charles de Potyze in Ieper.

Gasaanval_Ieper1915_02

bronnen

oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

Knack Historia 1915

Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau

door

verontrustende berichten over Duitse gasaanval (2)

Op 13 april 1915 heeft een Duitse deserteur de Fransen ingelicht over een komende gasaanval (lees daarover meer op deze bladzijde). Maar de Belgen hebben zelf ook al eerder inlichtingen gekregen dat er iets op til was. Deze inlichtingen worden via het Belgisch bureau te Folkestone naar de Belgische legerleiding doorgestuurd.De inlichtingenbron is de dochter van een Gentse textielfabrikant die zijn fabriek moest lenen voor de productie van Duitse bestellingen.

Al op 24 februari 1915 wordt via Nederland het bericht doorgestuurd dat de bezetter de opdracht heeft gegeven 5000 stoffen zakjes te maken waarin een rubberen laag is verwerkt. Het is de bedoeling ze waterdicht te maken. Bovendien zijn het niet de Gentse arbeiders maar Duitse soldaten die het werk moeten uitvoeren. Dat is een aanwijzing voor het belang dat aan deze stoffen zakjes wordt gehecht.

Op 5 maart 1915 kan de Gentse dame via Nederland een dergelijk zakje bezorgen aan de inlichtingendienst. Folkestone stuurt het exemplaar naar het Belgische hoofdkwartier. Op 19 maart 1915 volgt het bericht dat deze zakjes in de ogen van de bezetter belangrijk zijn want er is een nieuwe bestelling van 7.000 exemplaren besteld, opnieuw bij hoogdringendheid. De zakken moeten de feldgraue kleur van de uniformen hebben. Niemand kan vertellen waarvoor ze dienen maar er is haast bij. De soldaten moeten tot laat in de nacht doorwerken. Op 13 april 1915 volgt het bericht dat er een nieuwe dringende opdracht is gegeven. Ditmaal gaat het om 20.000 mondmaskers. Ook van dat voorwerp raakt een exemplaar in Folkestone en het vergezelt de bijbehorende nota naar het hoofdkwartier op het vasteland. De Gentse dame weet dat het masker voor de mond moet gebonden worden na te zijn gedoopt in een bepaalde, nog niet bekende vloeistof. Een Duits officier heeft gezegd dat het moet dienen als bescherming tegen de stikgassen die de Britten gebruiken.

bron : Luc Vandeweyer, Koning Albert en zijn soldaten, Manteau


DuitsGasmasker1915_02

door

verontrustende berichten over Duitse gasaanval (1)

DuitsGasmasker1915_01Op 13 april 1915 deserteert de Duitse soldaat August Jaeger in de buurt van Langemark. Ongezien slaagt hij erin de Franse stellingen te bereiken. Tijdens zijn ondervraging informeert hij de Fransen over de Duitse troepensterkte, hun bewapening en hun ligging. Hij vertelt zelfs in welk huis in Poelkapelle zijn bevelvoerende officier verblijft.

Belangrijker nog is dat hij de Fransen informeert over een nakende Duitse aanval met gifgas. De flessen met het gas zijn reeds geïnstalleerd in de Duitse loopgraven. Het is alleen nog wachten op het geschikte ogenblik. Eenmaal de flessen geopend zijn, moet de wind het gas in de richting van de Fransen drijven.

De Franse generaal Edmond Ferry verwittigt zijn oversten, evenals de bevelhebbers van de Britse, Canadese en Belgische troepen. Niemand neemt ernstige maatregelen, met alle gevolgen van dien op 22 april 1915.

In 1930 schrijft generaal Ferry een artikel over dit incident en hij vermeldt de naam van soldaat Jaeger. Dit wordt Jaeger in Duitsland niet in dank afgenomen en hij wordt opgespoord en in 1932 veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf. Hij zal ook de tweede wereldoorlog overleven en bevrijd worden in april 1945 als het concentratiekamp Dachau door de geallieerden wordt ingenomen.

bronnen

oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

http://www.greatwar.co.uk/battles/second-ypres-1915/prelude/french-react.htm

https://gerryco23.wordpress.com/2014/08/14/deserters-mutineers-and-the-german-soldier-who-warned-of-the-first-gas-attack/

door

De eerste gasaanval van de Groote Oorlog is aan het oostfront

Geruime tijd voor de Duitsers gifgas inzetten in Vlaanderen (22 april 1915) doen ze dat al in Polen tegen het keizerlijke Russische leger. Op 31 januari 1915 vuren de Duitsers 18.000 aangepaste, met gifgas gevulde artilleriegranaten af in de buurt van de rivier Rawka, westelijk van Warschau tijdens de slag van Bolimov (tussen Warschau en Lodz).

De granaten bevatten vloeibaar xylylbromide, dat een toepassing kent als traangas. De aanval mislukt omwille van het zeer koude weer, dat het gas niet toelaat effectief te zijn. Bovendien wordt een deel van het toch vrijkomende gas terug naar de Duitse linies geblazen, en is de concentratie eigenlijk te laag om schadelijk te zijn. Een deel van de granaten valt ook gewoon op de grond zonder te ontploffen.

De slag van Bolimov eindigt nog dezelfde dag onbeslist, alhoewel er bijzonder veel slachtoffers vallen : 40.000 alleen al aan Russische zijde.

gasaanval bij de slag om Bolinov 1915

gasaanval bij de slag om Bolinov 1915

bronnen

oorlogskalender 2014-2018, Davidsfonds

http://roadstothegreatwar-ww1.blogspot.be/2015/01/gas-and-flame-firsts-in-early-1915.html