Oostenrijk-Hongarije

door

Mars op Bolzano

Aan het einde van de Groote Oorlog is Zuid – Tirol toegewezen aan Italië. De Duitstalige stad Bozen krijgt daarop de Italiaanse naam Bolzano. Met de opkomst van de fascisten wordt de druk op de Duitstalige bevolking steeds harder. Eén van de favoriete doelwitten is Julius Perathoner, burgemeester van de stad Bozen/Bolzano vanaf 1895. Perathoner is bij aanvang een pleitbezorger van vreedzaam samenleven tussen burgers van Duitse en Italiaanse nationaliteit , maar door de polarisatie verandert hij van gedachte en hij neemt standpunten in van hard verzet tegen elke vorm van Italianisering . Bij verschillende gelegenheden weigert Perathoner de Italiaanse driekleur op de gebouwen van de stad te hijsen.

Aan Italiaanse kant vinden we de fascist Achille Starace. Hij zet aan tot geweld tegen de Duitstalige bevolking in april 1921. Daarbij vallen een dode en verscheidene gewonden. De spanning blijft toenemen to de fascisten in september 1922 een ultimatum stellen. Burgemeester Perathoner moet ontslag nemen en het onderwijs in de plaatselijke Elisabethschule gebeurt voortaan in het Italiaans. Een voorgesteld compromis wordt van de hand gewezen.

Bij zonsopgang op 1 oktober 1922 bezetten de fascisten de Elisabethschule , die onmiddellijk wordt omgedoopt tot “Regina Elena-school”. De volgende dag wordt het stadhuis van Bolzano belegerd en men dreigt daar brand te stichten als Perathoner niet wordt ontslagen .

Zoals al eerder is gebeurd, grijpen noch de politie, noch de Carabinieri in om de fascistische squadrons te stoppen. Ook de Italiaanse politieke machthebbers zwichten voor de fascistische druk.  Op 2 oktober 1922 verklaart de regering Perathoner ontslagen uit het ambt van burgemeester.

Slechts drie weken later brengt de Mars naar Rome Benito Mussolini aan de macht. De mars naar Bolzano is door sommige historici beschouwd als een “generale repetitie” voor de definitieve omverwerping van de liberale staat door het fascisme.

bron : https://it.wikipedia.org/wiki/Marcia_su_Bolzano

door

staatsgreep in Fiume

Fiume was voor de Groote Oorlog een havenstad in Oostenrijk-Hongarije. In de stad spreken de meeste inwoners Italiaans, in het platteland daarrond is het Kroatisch de voertaal. Na de oorlog hopen de Italianen deze stad in Dalmatië te kunnen annexeren. Gabriele d’Annunzio, officier in het Italiaanse leger, trekt met een aantal aanhangers op 12 september 1919 de stad binnen (lees meer in dit bericht). Hij hoopt hiermee de Italiaanse regering te kunnen overtuigen de stad officieel te annexeren maar de regering gaat hier niet op in. In 1920 roept d’Annunzio het regentschap Carnaro uit. In december van datzelfde jaar bombardeert de Italiaanse marine Fiume om d’Annunzio en zijn aanhangers uit de stad te verdrijven. Fiume in 1920 wordt vaak beschouwd als de eerste fascistische staat (lees meer in dit bericht).

Na het vertrek van d’Annunzio duidt de Nationale Raad van Fiume een voorlopige regering aan. In april 1921 volgen verkiezingen. Maar dit leidt niet tot politieke stabiliteit. Machthebbers en regeringen wisselen elkaar af tot de fascisten onder leiding van Giovanni Giurati op 3 maart 1922 een staatsgreep plegen en president Ricardo Zanella afzetten. . Op 6 maart vragen zij de Italiaanse regering de orde te herstellen. Italiaanse soldaten trekken de stad binnen op 17 maart. Het duurt dan nog tot 1924 voor Italië en het koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovenen overeenkomen dat Fiume door Italië geannexeerd mag worden.

bronnen
https://en.wikipedia.org/wiki/Free_State_of_Fiume
https://en.wikipedia.org/wiki/March_1922

door

Staatsgreep in Hongarije

De laatste keizer van Oostenrijk-Hongarije, Karl I, probeert zijn koningstroon in Hongarije te heroveren. Vanaf de zomer van 1920 heeft hij zijn terugkeer voorbereid. Hij is overtuigd dat hij de steun van Frankrijk zal krijgen omdat hij voor stabiliteit in de regio kan zorgen. Maar de kleine Entente, het samenwerkingsverband tussen de staten Tsjechoslowakije, Joegoslavië en Roemenië , wil zijn terugkeer ten allen prijze verhinderen.

Een eerste staatsgreep vindt plaats op 24 maart 1921 wanneer Karl I onverwacht opduikt in Hongarije om de troon op te eisen. Op 25 maart probeert hij graaf Erdödy te overhalen zich bij hem aan te sluiten. De graaf weet hoe riskant het is, probeert Karl I te overtuigen van het gevaar maar zal hem dan toch begeleiden naar Boedapest. Daar heeft Karl op 27 maart een onderhoud met de huidige machthebber, admiraal Horthy. Horthy ziet de oorlogsdreiging met de kleine Entente al hangen als Karl I daadwerkelijk op de troon zou komen en hij weigert hem alle steun. De protesten uit binnen- en buitenland worden groter en op 5 april 1921 wordt Karl I uitgewezen en keert hij noodgedwongen naar zijn ballingsoord in Zwitserland terug.

Op 20 oktober 1921 volgt een tweede staatsgreep als Karl I en zijn echtgenote Zita van Zwitserland naar Hongarije reizen. Maar de verwachte koningsgezinde troepen zijn niet talrijk aanwezig want het telegram met de oproep tot mobilisatie is onderweg verloren gegaan. e doorreis naar Budapest wordt daardoor 24 uur uitgesteld. Op 21 oktober in de avond komt het koningspaar an in Boedapest. In allerijl wordt een noodregering samengesteld. De militaire steun blijft beperkt tot tweeduizend soldaten. Maar er wordt verder gewerkt aan de eedafname van trouw aan de koning bij allerlei regimenten. Op 23 oktober is er dan een triomfmars voorzien in Boedapest. admiraal Horthy, die niet meer zeker is van de trouw van de reguliere soldaten, heeft een paramilitaire groep van 300 studenten ingezet. Aan deze studenten is gezegd dat er een groep van Tsjechoslowaakse soldaten de grens is overgestoken om Boedapest in te nemen. In Kelenföld komt het tot een vuurgevecht tussen beide groepen waarbij er 19 doden vallen. Wat daarop volgt, is een reeks bevelen die mekaar tegenspreken waardoor de chaos nog toeneemt. In deze chaotische situatie beslist Karl I de staatsgreep te stoppen om verder bloedvergieten te vermijden. Karl en Zita worden gearresteerd en daarna het land uitgezet.

Op 19 november 1921 start de laatste ballingschap van Karl I op het Portugese eiland Madeira. In maart 1922 wordt hij verkouden en die verkoudheid leidt tot een longontsteking. Op 1 april 1922 sterft hij dan op de leeftijd van 34 jaar.

bronnen
https://ww1.habsburger.net/de/kapitel/putschversuche-ungarn
https://en.wikipedia.org/wiki/Charles_I_of_Austria#Attempts_to_reclaim_throne_of_Hungary

Karl I op 21 oktober 1921 in het station van Ödenburg
door

Bozner bloedzondag

Op 24 april 1921 wordt er een volksstemming gehouden in Zuid-Tirol over aansluiting bij Oostenrijk of Italië. Op dezelfde dag wordt er in Bozen (Bolzano) een lentebeurs gehouden. De Italiaanse fascisten beschouwen dit als een provocatie en zakken af naar Bozen. In de ochtend van 24 april zijn er zo’n 290 zwarthemden uit gans Italië in Bozen om er keet te schoppen. Ze krijgen versterking van een 120-tal plaatselijke fascisten. Op het moment dat de optocht in traditionele klederdracht begint, starten de fascisten met de rellen. Een vijftigtal Tirolers geraakt gewond. De leraar Franz Innerhofer wordt gedood als hij een jongen wil beschermen.

De politie grijpt in maar enkel om de fascisten naar de trein te begeleiden. Als de Italiaanse eerste minister aandringt om de oproerkraaiers te arresteren, worden er twee opgepakt. Mussolini dreigt er echter mee zijn kameraden te bevrijden, waarop het tweetal al snel wordt vrijgelaten.

Op 25 april 2011 wordt er een plaats genoemd naar de overleden Franz Innerhofer.

bron : https://en.wikipedia.org/wiki/Bloody_Sunday_(Bolzano)

door

verdrag van Riga

Op 18 maart 1921 ondertekenen Polen en Sovjet-Rusland het verdrag van Riga. Daarmee komt er een einde aan de Pools-Russische oorlog en wordt de nieuwe grens tussen Polen en Rusland vastgelegd.

Door het verdrag van Versailles hebben de Polen hun eigen staat teruggekregen die ze in de 18e eeuw door de Poolse delingen verloren waren. De nieuwe staat Polen wordt samengesteld uit delen van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Rusland. Daarmee komen de Polen echter in botsing met de bolsjewieken die ook gebieden van het tsaristische Rusland opeisen.

Tijdens de Pools-Russische Oorlog zijn de Polen opgerukt tot bij Kiev. Het Rode leger heeft ze daarna sterk teruggedrongen, maar tijdens de slag bij Warschau (lees meer daarover op deze pagina) hebben de Polen hen definitief teruggeslagen. Met het verdrag van Riga komt er dan ook meer stabiliteit in Oost-Europa.

bron : https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrede_van_Riga_(1921)

door

De republiek Labin

Op 2 maart 1921 wordt de republiek Labin uitgeroepen in Istrië (tegenwoordig deel van Kroatië). De republiek wordt bestuurd door mijnwerkers en boeren. De actie is een antwoord op de italianisering van de streek nadat Italië Istrië heeft toegewezen gekregen door het verdrag van Saint-Germain. Niet alleen de Italiaanse overheid maar ook fascistische groeperingen zetten de plaatselijke bevolking onder druk. Meer bepaald de mijnwerkers van de streek rond Labin meten zich in wekenlange confrontaties met de Italiaanse mijneigenaren tegen de uitbuiting. Op 1 maart 1921 escaleert het conflict, als fascistische paramilitairen de leider van de mijnwerkers, Giovanni Pippan aanvallen en zwaar verwonden. Vanaf 2 maart protesteren meer dan 2000 arbeiders tegen de fascistische terreur. Boeren en andere inwoners van Labin sluiten zich bij hen aan. Een mijnwerkerscomité roept op tot staking en bezet de steenkoolmijnen. De leuze van de nieuwe republiek wordt dan ook “Kova je nasa” (“De mijn is van ons”).

Op 8 april 1921 stuurt de Italiaanse overheid een duizendtal soldaten om een einde te stellen aan de republiek. Na de urenlange gevechten worden de mijnwerkers overmeesterd en 52 onder hen verschijnen voor de rechtbank. Het is daarmee ook gedaan met de republiek van Labin. Maar deze republiek wordt wel beschouwd als de allereerste daad van verzet tegen het groeiende fascisme.

bron : https://nl.wikipedia.org/wiki/Republiek_Labin

door

een bloedrode Kerstmis

Op 24 december 1920 liggen de Italiaanse legionairs van Gabriele d’Annunzio in Fiume onder vuur. Ze worden gebombardeerd door andere Italianen van het reguliere leger. Dit bombardement is een gevolg van het verdrag van Rapallo (12 november 1920) waarmee Italië en het koninkrijk van Serviërs, Kroaten en Slovaken (het latere Joegoslavië) een akkoord over hun grenzen sluiten.

In het verdrag van Rapallo is overeengekomen dat de stad Fiume (nu Rijeka in Kroatië) niet aan Italië wordt toegekend. Probleem is dat d’Annunzio en zijn legionairs de stad al een tijdje bezetten en het hebben uitgeroepen tot een vrijstaat in afwachting dat Italië het zal annexeren. Maar van die annexatie komt niets in huis.

Om het verdrag te respecteren, wordt het Italiaanse leger gedwongen een ultimatum te stellen aan d’Annunzio en zijn legionairs. Als d’Annunzio niet ingaat op het ultimatum van generaal Caviglia, geeft deze op 24 december 1920 het bevel om de stad Fiume onder vuur te nemen. Op kerstdag 1920 is er een wapenstilstand, maar vanaf 26 december beginnen de bombardementen opnieuw. Die duren tot 29 december 1920. Dan is het verzet van de legionairs van d’Annunzio gebroken. Onder de slachtoffers telt men 58 doden en meer dan 200 gewonden, ook onder de burgerbevolking. Fiume wordt een vrijstaat.

Daarmee lijkt het avontuur van Gabriele d’Annunzio en zijn legionairs ten einde. Maar hun politiek regime in Fiume heeft de aandacht getrokken van de Italiaanse fascisten. Zij zullen zich door d’Annunzio laten inspireren als ze de macht grijpen in Rome in 1923.

bronnen
https://it.wikipedia.org/wiki/Natale_di_sangue
https://www.huffingtonpost.it/entry/centanni-fa-il-natale-di-sangue-a-fiume_it_5fdf270fc5b60d41634312d6

door

De wapens zwijgen in Oost-Europa

In oktober 1920 neemt het wapengeweld eindelijk af. Wapenstilstanden en verdragen volgen mekaar op. Op 5 oktober 1920 sluiten Polen en de Sovjet-Unie een wapenstilstand in Riga, hoofdstad van Letland. Op 7 oktober ondertekenen Polen en Litouwen de Suwalki overeenkomst. Op 12 oktober ondertekenen Polen en Rusland een vredesverdrag in Riga, dat van kracht wordt op 18 oktober. Op 14 oktober ondertekenen de Sovjet-Unie en Finland het verdrag van Tartu waarmee de Fins-Russische grenzen worden vastgelegd.

Ook elders worden grenzen hertekend : vanaf 9 oktober 1920 is Zuid-Tirol niet meer Oostenrijks maar Italiaans grondgebied.

bron : https://en.wikipedia.org/wiki/October_1920

door

de eerste fascistische staat

Op 8 september 1920 roept de Italiaanse schrijver en oorlogsheld  Gabriele D’Annunzio het Italiaans Regentschap Carnaro (Reggenza Italiana del Carnaro) uit in Fiume. (Rijeka in het Kroatisch). Het is de eerste fascistische staat uit de wereldgeschiedenis.

Tot 1918 is Fiume de enige havenstad in het Hongaarse deel van Oostenrijk-Hongarije. De meerderheid van de inwoners van Fiume is Italiaans, maar het omliggende platteland is Kroatisch. Na de oorlog wordt Fiume het onderwerp van een ruzie tussen Italië en het Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen (het latere Joegoslavië). In 1916 heeft Italië met de geallieerden afgesproken Fiume niet te annexeren, en die afspraak wil Italië nakomen. De oorlogsheld Gabriele D’Annunzio besluit daarom op 12 september 1919 met een legertje van avonturiers de stad te veroveren. Ze verdrijven hierbij de Brits-Franse vredesmacht, die daar begin 1919 is gelegerd om het geweld tussen de Italianen en Kroaten te stoppen.

Een jaar later heeft de Italiaanse regering nog steeds geen stappen ondernomen om Fiume te annexeren. Daarop roept D’Annunzio  het Italiaans Regentschap Carnaro uit, genoemd naar de golf van Carnaro waaraan Fiume ligt. De grondwet van Carnaro, geschreven door D’Annunzio en de syndicalistische voorman Alceste De Ambris, bevat veel fascistische elementen. De grondwet biedt ruimte voor het oud Romeinse concept van de dictator, die in tijden van nood alle macht moet krijgen. De staat is volgens corporatistische principes ingericht. Alle burgers moeten lid zijn van een van de 10 corporaties.

Enkel de Sovjet-Unie zal het regentschap Carnaro erkennen. In november 1920 hebben Italië en Joegoslavië een akkoord over Fiume. In december 1920 bombardeert de Italiaanse vloot Fiume om D’Annunzio en zijn aanhangers uit de stad te verdrijven. De eerste fascistische staat is daarmee ten einde. In 1922 doet Mussolini dan met zijn mars op Rome een gooi naar de macht.

bron : https://jalta.nl/geschiedenis/eerste-fascistische-staat/

D’Annunzio met wandelstok omringd door zijn aanhangers
door

slag om Warschau

Polen en Oekraïners zijn samen ten strijde getrokken tegen de Russische bolsjewieken en hebben een groot gebied veroverd. Vanaf juni 1920 gaan de Russen in de tegenaanval (lees meer daarover op deze pagina) .

Begin augustus naderen de Russen Warschau. De Polen willen de Russen tegenhouden aan de Boeg, maar de Russen zijn hen te snel af. Op 6 augustus 1920 herziet de Poolse generaal Pilsudski zijn plan en beveelt de soldaten stand te houden aan de Weichsel (of Wisla) en de Wieprz, een bijrivier van de Wisla.

Op 12 augustus 1920 bereiken de Russen de Poolse verdedigingslinies. Op 13 augustus nemen ze Radzymin in en doorbreken daarmee de eerste Poolse linie. De Russen gaan door op hun elan en doorbreken ook al snel de tweede linie. Op 14 augustus nemen ze Ossow in. De Polen gaan in de tegenaanval, en Ossow wisselt in de daaropvolgende gevechten geregeld van bezetter. Op 15 augustus hebben de Polen Ossow en Radzymin heroverd.

Op 16 augustus 1920 vallen de soldaten van de Poolse generaal Rydz-Smigli de Russische posities aan langs de Wieprz. Zodra die posities zijn ingenomen, lanceren de Polen een grote tegenaanval. Ze delen zich op in vijf groepen. De eerste groep valt aan richting Mozyr aan de Pripjat, een tweede richting Minsk, een derde richting Mazowiecki. De vierde groep heeft als einddoel de garnizoenstad Brest-Litovsk en de vijfde gaat naar Siedlce.

De Russen moeten wijken voor de Poolse aanvallen. Het vierde Russische leger wordt op 29 augustus 1920 vernietigd in Kolno. De andere Russische legers kunnen zich enkel redden door te schuilen in Oost-Pruisen of de Njemen over te steken.

Daarmee is Warschau gered van een bolsjewistische invasie. En meer dan waarschijnlijk niet alleen Polen maar ook centraal-Europa van een bolsjewistische bezetting.

De Polen zijn deze overwinning in 2020 nog altijd niet vergeten. Daarvan getuigt de hashtag #Wiktoria1920 op Twitter.

bron : https://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Varsovie_(1920)