Limburg

door

De eerste Achelaar sneuvelt aan het Ijzerfront

Petrus Verweyen

Petrus Verweyen

Op 6 mei 1915 sneuvelt Petrus Verweyen, 22 jaar oud, door een vijandelijk schot. Hij is de eerste inwoner van Achel die sneuvel aan het Ijzerfront. Wellicht was Petrus niet meteen de grootste geluksvogel, want in de voorafgaande weken en maanden raakte hij al meermaals gewond in gevechten met de vijand. Na zijn overlijden draagt de militaire overheid Petrus Verweyen voor om een postume onderscheiding te ontvangen voor moed en zelfopoffering.

Een goed overzicht van zijn soldatenleven staat te lezen op de website van noordlimburg1914-1918.be, hieronder vermeld. Samengevat : Petrus Verweyen maakte deel uit van het 11e linieregiment met kazerne in Hasselt. Verweyen is al onder de wapens van in het begin van de oorlog. Hij maakt de gevechten rond Luik mee. Tijdens de terugtrekking van het Belgische leger geraakt hij gewond in Willebroek. Hij wordt afgevoerd naar een hospitaal in Engeland. In december 1914 keert hij terug aan het front. Daar sneuvelt hij tijdens de 2e slag om Ieper nabij Oud-Stuyvekenskerke.

bronnen

oorlogskalender 2014-2018, davidsfonds

http://www.noordlimburg1914-1918.be/index.php/mensen-en-feiten/feiten-1915/26-1915-eerste-achelse-geneuvelde-petrus-verweyen

door

Gastesten in het kamp van Beverlo op Goede Vrijdag

Het is Goede Vrijdag, 2 april 1915. Op de heide tussen Leopoldsburg en Meeuwen doorbreekt een sissend geluid de ochtendstilte. Seconden later kruipt een geelgroene wolk tergend traag over het schrale oefenterrein. Schapen en honden die her en der zijn vastgebonden aan houten palen, creperen wanneer de nevel hen bereikt. Fritz Haber, Duits topchemicus, taxeert vanaf een afstandje de uitwerking van zijn chloorgas, hij kan zijn enthousiasme nauwelijks bedwingen. Plots stuurt Haber zijn paard de nevel in. “Hij raakt bevangen en ziet wit als was”, beschrijft een Duitse officier het tafereel. De demonstratie in het kamp van Beverlo neemt de laatste twijfels weg. Het chloorgas zal ingezet worden aan het westelijk front.

FritzHaberDe testen hebben alles te maken met een poging van de Duitsers om de patstelling aan het westelijk front te doorbreken. Kolonel Max Bauer neemt daarom contact op einde 1914 met Fritz Haber, die op dat moment al een zeer gekend chemicus is en directeur van het Kaiser Wilhelm instituut te Berlijn. Zijn eerste plan is om granaten te vullen met springstof en traangas. Een test aan het Oostfront (lees deze pagina) mislukt echter : het is te koud voor het gas om echt te werken. Daarna stelt Haber voor om cilinders te gebruiken,wat veel praktischer is om een geconcentreerd gas te laten ontsnappen. Haber stelt voor om chloorgas te gebruiken omdat dit toch al op industriële schaal wordt geproduceerd door Bayer. Chloorgas is veel zwaarder dan lucht, blijft dicht bij de grond en zakt in de loopgraven waar het zich op de bodem verzamelt. Na verloop van tijd verspreidt het zich in de lucht en kunnen aanvallende soldaten oprukken zonder bang te moeten zijn om last te krijgen van het gas.

De Duitse Generale Staf maakt zich in eerste instantie zorgen over de ethische bezwaren tegen zo’n gasaanval, maar krijgt de verzekering dat het technisch gezien niet in strijd is met de Haagse Conventie omdat het gifgas niet uit projectielen komt maar uit cilinders. En dus besluit men door te gaan met het plannen van de gasaanval. De plaats van aanval is al snel gevonden : Ieper.

Nog even terug naar Haber : na de oorlog zou hij zelfs nog de Nobelprijs krijgen, maar niet zonder protest van de geallieerden. Pijnlijk detail : Haber vindt het Zyklon B uit, het gifgas dat in de tweede wereldoorlog miljoenen Joden aan hun einde zal brengen. In 1934 moet Haber als Jood Nazi-Duitsland ontvluchten maar hij zal aan een hartaanval in Basel overlijden.

bronnen

Timmie Van Diepen in een artikel uit Oorlog in Limburg 1914-1918, bijlage van HBVL

Taylor Downing, stille strijders, BBNC Uitgevers

door

Duitse soldaten doden Hasselaar

Op 21 maart 1915 rond 18 u schieten Duitse militairen in Hasselt de ongehuwde schoenmaker Karel Cosemans uit de Paardsdemerstraat neer wanneer hij wegvlucht uit Koffiehuis Vanorshoven tegenover de “Spoorhalle” (oude benaming voor station). Reden was dat hij hen “op scherpe wijze bejegend had”. De Duitsers treffen hem met een kogel in de rug op het einde van de Geraetstraat. Een half uur later overlijdt Karel Cosemans in het koffiehuis van de weduwe Vos, op de hoek van de Geraetstraat en de Kuringerbaan.

Stationplaats te Hasselt

Stationplaats te Hasselt

door

De bakker blijft open in Ieper

Ieper, maart 1915 (volgens het boek van Daniël Vanacker 2 maart, volgens de website ww1westernfront.gov.au 20 maart). In de deuropening van de patisserie Bultiau in de Rijselstraat staat Philomène Menten, 51 jaar oud. Bij de beschietingen van Ieper was de bovenverdieping van dit huis weggeblazen. Het gelijkvloers, met een reclamebord voor het beste brood en het beste gist, bleef intact, zodat men de handelsactiviteiten kon voortzetten.

Philomène Menten, afkomstig uit Sint-Truiden, was samen met haar broer, een pater kapucijn, naar Ieper gekomen. Ze werkte als onderwijzeres in de katholieke school De Verloren Hoek aan de Zonnebeekse weg en huurde een kamer bij bakkerij Bultiau. Vanaf het uitbreken van de oorlog zette ze zich als gediplomeerde verpleegster in voor de burgerbevolking. Toen de overheid alle burgers in april 1915 verplichtte de stad te verlaten, trok ze naar Wisques (pas-de-Calais), waar ze voor de allerkleinsten zorgde in het weeshuis van de Ieperse pastoor Camiel Delaere.

Patisserie Bultiau te Ieper

Patisserie Bultiau te Ieper – photo Antony

bronnen

Daniël Vanacker, België in de grote oorlog, Roularta Books

http://www.ww1westernfront.gov.au/dutch/ieper/a-walk-around-ieper/lille-street-rijselestraat.php

https://oorlogskantschool.wordpress.com/tussen-het-front-en-de-zee/

door

Generaal Deschepper vlucht uit Achel

Generaal Deschepper leidt de troepen in Limburg in de maanden augustus en september 1914. Deze troepen maken geen deel uit van het Belgische veldleger dat zich eerst uit Luik en daarna uit Antwerpen terugtrekt. Het gaat om vrijwilligers en gendarmen. De acties beperken zich tot kleine tegenaanvallen tegen het Duitse leger, dat in oktober besluit komaf te maken met deze soldaten die de Duitsers eerder als vrijschutter dan als militair beschouwen.

generaal Deschepper

generaal Deschepper

Op 7 oktober 1914 hebben de Duitsers al een eerste actie in Hamont gevoerd. De vrijwilligers onder leiding van commandant Buysschaert hebben zich vanuit Kaulille naar Hamont terug getrokken en worden achtervolgd door Duitse uhlanen. De Duitsers eisen de overgave van de groep en dreigen Hamont te bombarderen als dit niet gebeurt. Diezelfde dag sterft ook burgemeester de Caritat van Lanaken die met zijn vrijwilligers vanuit Zuid-Limburg is gevlucht naar Hamont. Meer informatie over de Caritat vind je op deze pagina. Pastoor Keunen bemiddelt met de Duitsers en weet het bombardement te voorkomen. De vrijwilligers onder leiding van Buysschaert trekken de Nederlandse grens bij Hamont over en worden daar door Nederlandse soldaten ontwapend en geïnterneerd. De Duitsers trekken zich terug.

Generaal Deschepper heeft zich op 7 oktober 1914 ook in de kluis verschanst. Op 15 en 16 oktober 1914 trekken 3.000 Duitse landstormtroepen vanuit Hamont en Sint-Huibrechts-Lille samen naar Achel om deze laatste groep Belgische soldaten uit Limburg buiten strijd te stellen. Op 17 oktober 1914 onderhandelt de Duitse kapitein Woltereck met generaal Deschepper over diens overgave. Om 14 uur beschieten Duitse kanonnen de Achelse kluis. De pantserwagen van Deschepper met mitrailleuse houdt de Duitse soldaten even tegen, maar blokkeert na 400 schoten. Tegen de overmacht van de 3.000 soldaten kan Deschepper met zijn 200 man niet veel inbrengen. Generaal Deschepper steekt samen met zijn soldaten de Nederlandse grens over. Daar worden ze ontwapend en geïnterneerd. Dit betekent tevens het einde van het Belgisch gewapend verzet in Limburg. Andere vormen van verzet zullen echter wel blijven, zoals spionage en het overbrengen van personen over de grens. Heel wat Limburgers zullen zo via Nederland het Belgisch leger gaan vervoegen. Waaronder dus ook Martinus Evers die vanuit Hamont naar Folkestone gaat om zich te laten inlijven.

bron : van generaal Deschepper tot de Achelse kluis, publicatie van de heemkundige kring van Hamont en buurtgemeentes,

door

Strafexpeditie in Lanaken

Edgar de Caritat de Peruzzis

Edgar de Caritat de Peruzzis

Begin oktober 1914 gaat alle aandacht uit naar Antwerpen dat op het punt staat te vallen. Maar er wordt ook hevig gevochten in Limburg. Daar zijn de troepen van generaal De Schepper nog altijd actief en hebben ze het de Duitsers behoorlijk lastig gemaakt. De Schepper zit vooral in het noorden van Limburg. Maar ook in het zuiden van Limburg laten de Belgen zich niet doen. In Lanaken is er een verzetsgroep actief onder leiding van de burgemeester Edgar de Caritat de Peruzzis. Deze groep verzet zich met hand en tand tegen de Duitse troepen. Als een Duitse verkenningseenheid per tram in Lanaken aankomt, wordt ze op een kogelregen onthaald.

Begin oktober hebben de Duitsers er genoeg van. Vanuit Tongeren wordt een strafexpeditie op pad gestuurd om het “Fort Lanaken” een lesje te leren. Op 4 oktober 1914 openen Duitse kanonnen in alle vroegte het vuur. Enkele granaten raken de kerk, terwijl de ochtendmis nog bezig is. Ook de brouwerij van burgemeester Caritat de Peruzzis wordt in de as gelegd. De burgemeester trekt zich samen met zijn legertje terug richting noord-Limburg, waar hij op 7 oktober 1914 in Hamont door een Duitse kogel wordt gedood.

door

Neerpelt Grote Heide verliest zijn hoofdonderwijzer

Het schooltje op de Grote Heide in Neerpelt is nog maar open sinds midden april 1914 en vandaag (15 september 1914) trekt hoofdonderwijzer Jozef Antoon Keunen al naar het leger (tot in 1919). Het schooltje was er gekomen op vraag van de inwoners omdat hun gehucht van Neerpelt afgesneden was door het Kempisch Kanaal en de afstanden te groot en de wegen te slecht waren.
Gelukkig komt er snel een vervanger voor de hoofdonderwijzer, maar daarmee is het oorlogsleed niet geleden. Omdat de school ook dient als inkwartiering van Duitse soldaten is het schoolleven onregelmatig. Tijdens het eerste schooljaar bijvoorbeeld is de school slechts 117 dagen open. Het lesgeven is niet alleen moeilijk door de aanwezigheid van Duitse troepen. Daarnaast is er ook maar één klaslokaal voor 40 jongens en 28 meisjes.

bronnen :kalender 2014-2018, Davidsfonds en internetgazet van Neerpelt woensdag 30 juli 2014 (http://www.internetgazet.be/neerpelt/herinneringen-lillenaren-in-w-o-i.aspx)

de gebroeders Keunen uit Sint-Huibrechts-Lille - Frans Keunen staat links

de gebroeders Keunen uit Sint-Huibrechts-Lille – Jozef Keunen staat links

door

Hubert Cleuren ontsnapt uit de hel van Luik

Hubert Cleuren

Hubert Cleuren

Bij de mobilisatie wordt Hubert Cleuren uit Vlijtingen (Riemst) ingedeeld bij het 14e linieregiment en naar de fortengordel rond Luik gestuurd. Daar verwacht men de eerste Duitse aanval. Hubert komt terecht in het fort van Chaudfontaine en zal er als verkenner op patrouille gaan om de artillerie van het fort in te lichten over de posities van de Duitsers. Bij een Duitse aanval moeten de verkenners zich bij het garnizoen in het fort voegen. De Duitse artillerie neemt het fort van Chaudfontaine onder vuur. Net zoals bij het fort van Loncin zal gebeuren, is er een granaat tot in de munitievoorraad van het fort geraakt en is daardoor het ganse fort ontploft. Hubert Cleuren beschrijft in zijn oorlogsnotities na de oorlog dit moment :” Schrikkelijke ogenblikken. Ik zal het ook riskeren om uit het fort te lopen, want hier blijven is zeker de dood tegemoet gaan. Op goed geluk dus maar vooruit. Het lukt goed, nu ben ik in het open veld. Waar naartoe ? Overal Duitsers. Ik loop regelrecht naar een huisje dat door de bewoners verlaten is. Alles ligt daar overhoop. Haastig ontdoe ik mij van mijn soldatenkleren en staop op het dorp af in burger. Ik ben bevreesd mijn eigen zaak te verrade, daar ik bleek uitzie en beef gelijk een riet. In het dorp krioelt het reeds van de Duitsers die in compagnie op het fort aantrekken. Zij bezien mij niet en stappen maar door. (…)”

Hubert Cleuren slaagt erin om te ontsnappen uit Luik en terug naar zijn legeronderdeel te gaan. Hij zal de oorlog overleven en sterft in 1966 in Mechelen-aan-de-Maas. (bron : Timmie van Diepen HBVL – bijlage oorlog in Limburg 1914-1918).

Het verhaal van Hubert Cleuren is ook te lezen op europeana1914-1918

door

van 5 op 6 augustus 1914 : kolonel Dusart sneuvelt

kolonel Charles Dusart

kolonel Charles Dusart

Kolonel Charles Dusart was de commandant van het 11e linieregiment dat zijn kazerne had in Hasselt. Het kolonel Dusart-plein verwijst naar deze graag geziene militair. Tijdens zijn wandelingen te paard door Hasselt maakte deze Gentenaar graag een praatje met de bewoners uit de buurt van de kazerne. En ook tijdens de marsen zorgde hij op tijd en stond voor een pauze aan een herberg om er met zijn soldaten een pintje te drinken.

Op 29 juli 1914 verzamelt kolonel Dusart zijn 11e linieregiment in Hasselt om op te trekken naar Luik. Het 11e linie krijgt de taak om de gaten tussen de Luikse forten van Pontisse, Barchon en Evegnée te verdedigen. In de nacht van 5 op 6 augustus 1914, bij de eerste Duitse stormloop, worden de bataljons van Dusart achteruitgedrongen door de Duitse overmacht. De Duitsers dringen door tot op de andere oever van de Maas, waar Dusart in de buurt van het kerkhof van Rhées (nabij Herstal) zijn hoofdkwartier heeft. Terwijl Dusart zijn mannen vanuit de voorste gelederen aanvuurt, wordt hij dodelijk getroffen. Hij is de eerste Belgische hoge officier die het leven laat in de eerste wereldoorlog. In 1922 wordt het plein aan de kazerne omgedoopt tot kolonel Dusartplein.

bron : wikipedia en bijlage van HBVL “oorlog in Limburg 1914-1918”

door

Limburg op Europeana

Limburg1914

Limburg heeft al zijn eigen webstek voor de verhalen uit de “Groote Oorlog”. Maar deze verhalen zijn ook nog eens te vinden op een Europese website. Als je onderstaande link volgt, kom je uit op een overzicht van deze Limburgse verhalen. Wie andere verhalen uit Europa wil nalezen, kan hier via de zoekfunctie natuurlijk verder lezen. Zeer boeiend om te zien hoe druk Europa bezig is met deze geschiedenis van 100 jaar geleden.

http://www.europeana1914-1918.eu/nl/contributions/search?utf8=%E2%9C%93&count=48&q=ha21